অসমৰ বুৰঞ্জী/চতুৰ্থ খণ্ড
[ ১২৩ ] আহোৰ ৰাষৰীয়া কথা বামুয়াত্ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক বামুণীয়া-এ এতিষ্ঠাপক •। পুনিয়া। পৰতৰাম। | ৮। চেকেৰাল গোপীনাথ। । মদিয়াৰ | ১•। হতমিয়া বাৰে। ১১। পুৰ পৰমানন্দ। ১২। গোমোৰা ৰামকৃষ্ণ ,। ওপৰৰ তালিকাত বাজেও, সিবিলাকৰ অনুবৰ্তী আচাৰ্যসকলৰ বাৰাই কেইখনমান সত্ৰ এতিষ্ঠিত হয়। যেনে, ঠাকুৰীয়াত্ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক | ঠাকুৰীয়া-পত্ৰ এভিষ্ঠাপক ১৩। মেহেৰুৱা লক্ষ্মীঠাকুৰ। ১৪। চামগুৰি চক্ৰপাণি। ১৫। শী সাৰপাণি। ১৬। চৰাইখোলা গদাপাণি। | গৰুৰাৰেনীয়া সজ প্ৰতিষ্ঠাপক পত্ৰ এতিষ্ঠাপক ১। হালধি-শাট | মুকুন্দ। ॥ চুঙ্গি ৩। চুপাৰ কানাই। ৪। বনগা হৰিবে। ৫। বিহপুৰ গগাবিন্দ। ৬। ঘৰকটা হৰি। • কাৱৈাৰী গোপীনাথ। ৮। বেলগুৰি সনাতন। ১। মিছিমি হৰিচৰণ। ১। ভাৰোৱা বিষ্ণুদেৰ। ১১। গুৱাৰীয়া কানাই (২য়)। ১২। ৰাজগুক পুৰুষসংহতি পত্ৰ এতিষ্ঠাপক এতিষ্ঠাপক ১। কোপাতি ৰামচ॥ নাপাৰ ৰামশোন। ৩। নলতীয়া গোঙ্গীকান্ত। ৪। নেপালী অতিকায়। ৫। লক্ষ্মীপুৰ ৰঘুপতি॥ কতি হৰিগতি। | কথোগ্ৰাম পৰমানন্দ। ৮। কমলাবাৰী। ১। নাপাৰ (২৪)। কৃষ্ণৰাম। ১০। পাশৰি কৃষ্ণগহন। ১১। শলমাৰী কৃষ্ণ। ১২। কোৱামৰা অনন্ত। | এপৰাপৰ ঘাই ঘাই দামোদৰীয় পত্ৰ কোচি, তাড়াবাৰী, মোউৰা, নামচলা, কট, পাকা, ব্যাখকুচি, গোবিন ৰাতি, উচ্চাবৰী, বৰবাড়ী, অগ্নিশালা, খুদিয়া, ব্ৰহ্মত্তৰ (বৰনগৰ), নগাও, লেৰেী , ৰঙ্গী, গৰচুং, সমাৰকুছি, কোথ, পা, মাহা ইত্যাদি। | বিবিধ স ওপৰৰ তালিকাৰ ওপৰঞ্চি, কালজাৰ পন্থীয়া সত্ৰ আৰু হৰিদেয় এমুখে ভায় এ এক মহসৰুপৰ ৰাই ভালেমান অত্ৰ প্ৰতিষ্ঠিত হৈছিল। তাৰ ভিতৰত এইবোৰ প্ৰখ্যাত বিবিধ সত্ৰৰ নাৰ লোৱা যায়; যেনোনীপুৰ, নহি, দি, বাপী, লোহিততী, নগৰীয়, চৰাইৰাহী, আহতগুৰি, খ, গ , সা , [ ১২৪ ] ১২৪ অসমৰ বুৰঞ্জী গল, শিলিখাতল, যিহিং, দিন, কাটনিপাৰ, ডিবুক, বলমি, চোখ, মালি, মৈৰামৰা, চলিহা, নিকামূল, ৰালি, বৰালিম, বুদবাৰী, ন-মাটি, খট, মোৱামৰা, মূৰাৰী, গলগোমা, ঠাণগুৰি, ব্ৰহ্মচাৰী, বৰগাও ইত্যাদি। সমসাময়িক ভাৰত বুৰঞ্জীৰ কথা অসমত আহোম ৰাজৰ আদিছোৱা ভাৰতত মুছলমান ৰাষৰ মাছোৱাৰ লগত মিলে। অসমত আহোম ৰাজৰ মাজহোৱা ভাৰতত বৃটিচ ৰাজত্বৰ দিছোৱাৰে সৈতে যিলে। সেই আপাহতে ভাৰতত মোগল সম্ৰাট আৰু বৃটিচ সম্ৰাটৰ দৰে, অসমত আহোম ৰাক অসম সম্ৰাট ৰোনা হয়; যি ৰাৰ্থত মোগলষক দিৱীখৰ আৰু বৃটিচৰাক তোৰ বোলা হয়, সেই ভাৰাৰ্থতে আহোমৰামক সৌমাৰেশ্বৰ ৰা কামৰূপেশ্বৰ বোলা যায়। মুছলমান আৰু আহোমৰ পতনৰ মূল কাৰণে একেটা-দুয়োটা ৰাজক্ষমতা নাকাল ফল পেই অধঃপাতে গল; আৰু সেই ছেগতে বৃটিচৰাজে অসম আৰু ভাৰত সাম্ৰাজ্যত খোপনি পিটি লৈ ক্ৰমাৎ উধাব লাগিছে। সৌমাৰত আহোমৰ প্ৰৱেশ আৰু আৰ্যাৰ মুছলমানৰ প্ৰৱেশৰ সম্পূৰ্ণ ৰিজনি খাটে; ভাৰতৰ পূব-কোণেছি আহোম পাটকাই দুৰাৰেদি সৌমাৰত সোমাইছিল, পছিম-কোণেদি ঠিক সেই দৰেই খাইৰাৰ দুৱাৰেদি মুছলমান আৰ্য্যাৱৰ্তত সোমাইছিল। সদৌশেহত, একে দোষতে আহোম আৰু মুছলমান দুয়ো ক্ষমতা একেদৰেই বৃটিচ ৰাজক্ষমতাত বিলীন হ’ল। চতুৰ্থ খণ্ড আধ্যা-১ | কোচ ৰজা কোচ-জাতি কামৰূপৰ আদি অধিবাসী মানুহ। ইবিলাকৰ অতিৰি ৰৰেং নেছ ৰা কছাৰী জাতিৰপৰা ওলাইছে। এই বংশ মানুহ গোটেই অসমত ব্যাপৃত হোৱাৰ পাচৰপৰা, ‘কোচ’ শব্দটো উনি আৰু নামনি অসমত দুই ভাৱে বৰত হয়। উজনিৰ কোচবিলাকে ইয়াক হিন্দু এটা জাত বা ফুলৰ নাম বুলি ধৰে, আৰু নামনিৰ বিলাকে এইটো ৰশৰ নাম বুলিহে ধৰে। অগত, নামনিৰ বিলাক মত হে ৩। চাৰ এভোঙ গেইটৰ মতে, উজনি অসমৰ কোৰিলাক হিন্দু হোৱাৰ | ‘he kindon of Acnn w an arla period flourishing and powerful, ed spable o nanding toth an army a tour hundred thousand men, but the alon o hoon nu sep war subdued by the monarch of ne, who can be cons to the bone of the ৫an by the spur of Gous and | p. Cock and the counior to be a o hococon format + c the tonion="aodaeton at the auto; to be aion he Mor" Mon Re was at a by Brundhara [ ১২৫ ] পাত, কছাৰী, লালুং, মিকি প্ৰভৃতি জাতিৰ মানুহে হিন্দু হৈ কোৰ শ্ৰেত সোমাই ভাৰ সংখ্যা বৃদ্ধি কৰিলে। কিন্তু, সেই একে বংশৰপৰা উৱ হোৱা নামনিৰ কোচবিলাকে আকৌ কোচ বোলাৰলৈ বেয়াহে পায়; সিবিলাকে বংশ' বুলিয়ে চিনাকি দিয়ে। এতিয়া যদি চিন্ মৰি আহিছে, তথাপি কেঁচবিলাকৰ নিজৰ ভাষা আছিল, আৰু আহোৰ বাহিৰে সিৰিলাকেও বুৰী লিখাৰ নিয়ম ৰাখিছিল। কিন্তু চা গেইটৰ মতে কোচ-বুবলী অভিহিত, আৰু ভাৰপৰা আহোৰ বুৰীৰ নিচিনাকৈ এত ঘটনাৰ বৰণ তথ্য পাব নোৱাৰি। বিলি-জীৰিবংশ ৰা ক্ৰমাৎ দুৰ্বল হৈ পৰাত, বাৰভূঞাবিলাকে যেতিয়া ঠায়ে ঠায়ে ৰাজ্য শাসন কৰিছিল, তেতিয়া হাজো নামেৰে মেছ ৰা কোচবংশ এজন শাসনকৰ্তায়ে কামৰূপৰ এক অংশত এখন সৰু ৰাজ্য চলাইছিল। হাজাৰ হীৰা আৰু দীৰ নামেৰে দুগৰাকী জীয়েক আছিল। তেওঁ দুয়ে জীয়েকলৈ দৰু মেছৰ পুতেক হৰিয়ামণ্ডল নামেৰে এজন মেছবংশী মানুহ চপাই নয়। কালত হৰিয় মেছৰপৰা হীৰা আৰু বীৰাৰ জমে বিশু আৰু শিশু নামে দুটি পুত্ৰ লাভ হয়। এনে এবাদে। আছে যে এই পুত্ৰ দুটি সদাশিৱৰ বৰ অনুসৰি লাভ কৰাৰ কাৰণে, ইবিলাকত নিচেই সৰুৰেপৰা বৰ ভাগৰ লক্ষণ দেখা গৈছিল; সেই আপাহতে ইবিলাকৰ বংশৰ শিৱবংশ বুলি অনা যায়। বিশু সৰুতে এটা সামান্য গৰখীয়া ল'ৰা (১) আছিল। তেওঁ ভৰ হলত, ঐ ১৪৮ চনত, মাতামহ হাজোৰ ৰাজ্যত ৰজা হৈ নিজৰ পৰাক্ৰমেৰে ফুলগুৰি, বেজিনী, এভৃতি ঠাইৰ ভূঞাবিলাকক তলতীয়া কৰি তেওঁৰ ৰা ক্ৰমাৎ বহলাৰলৈ ধৰিলে। চাক ভূঞাৰে সৈতে যুদ্ধত বিশু এবাৰ ঘাটিছিল; কিন্তু অলপ দিনৰ পাচতে তেওঁ পুন আক্ৰমণ কৰি চাৰু ভূঞাক যুদ্ধত ঘটাই বধ কৰে, আৰু চাক ভূঞাৰ শাসনত থকা সমুদায় ৰাজ্য নিজৰ দখললৈ আনে। এইদৰে বিষৰ ৰাজ্য পূৰে বৰনদীৰপৰা পছিয়ে কৰতোয়ালৈকে ৰংল হ’ল। ইয়াৰ পাচতে তেওঁ নিজৰ ৰাজ্য ক্ৰমাৎ বহলাৰলৈ ধৰিলে। সদৌশেহত, ঐঃ ১৪৯৭ চনত, তেওঁ হিন্দুধৰ্ম আৰু হিন্দুৰ সকলো নিয়ম-কাৰণ গ্ৰহণ কৰি, • Big Edward hit sistor of sum." Page ০৪, (১) বি আল-পাচ গৰু চাৰি ফুৰে। কতো দিন বনৰ কোৰত শুই থাকে। তাতে গো সাপে ফেটু তুমি হয়া কৰি আছ। তাকে গৰয়াসৰুলে দেখি মাপেকৰ আগত ফলে, আমি বিতৰু সালে খাৰ খুলিলে। পাচে মণ্ডলে বেলে, “বৰ কোষ সুবি, ফোন বিনা সাপে কাৰ'। গা দিনে দিনে নিন কে কোন দিলো সাপে ফেট তুলি এ বি থাকে। পাচে মাপেকেও চাই দেখিলে, সেই। পাচে বিল মামি সেইমতে বলি। পালগয়াৰ গল্প লিক। কাকে কালে সেনাপতি পাতিলে। তাতে গোচৰীয়া পাকা হল। আট পালে এ কৰে। এইতে দিন গোট থাকে। গধুলি ল গৰু লৈ লৈ যায়। এতে নাহি পৰয়া ঢাপত বহি থাকে। পাচে গাও গোচৰ বিৰ ধৰিলে। মা কি প ল আলি সেলাই কৰে আট পালে ৩ নে। পাচে গলা বা টি + যা শাৰ ললে। চা খাও, কাঠ বাৰু ললে, লোহ নাইকাকৈ কাণ্ড ললে। গৰখীয়া সালে। -নেইমন মুঞ্জীৰত খুী, ১৬১। [ ১২৬ ] বিশ্বসিংহ (১) নাম লৈ, নিজক প্ৰবল প্ৰতাপী ৰজা ৰূপে চিনাকি দিয়ে। তাৰ পাচত, কোচবিহাৰত তেওঁ নতুনকৈ এখন সুন্দৰ ৰাজধানী নিৰ্মাণ কৰালে; আৰু জায়েক শিতক শিৱসিংহ নাম দি যুৱ পাতিলে। বিশসিংহ ৰজাৰ দিনতে, ২টা পাইকৰ ওপৰত ঠাকুৰীয়া, ১০টাৰ ওপৰত শৰেকীয়া, ১•••াৰ ওপৰত হাৰি , ৩০০টাৰ ওপৰত তা আৰু ••টাৰ ওপৰত নৰাৰ খিতাপ দি, ৰজাঘৰীয়া বিষয়া পতাৰ নিয়ম চলিত হয়। বিশ্বপিংই বৰ শিৱক ৰা নাছিল। শিৱপূজা আৰু কামাখ্যাপূজাৰ আজিৰ অৰ্থে তেওঁ ৰৰ পুৰুষাৰ্থ কৰিছিল। তেওঁ কনৌজ, কাশী প্ৰভৃতি ঠাইৰপৰা ভালেমান সজ ব্ৰাহ্মণ নাই নিজৰ ৰাজ্যত থিতাপিত কৰাইছিল। বিসিংহই ১৮ গৰাকী মহিষী বিয়া কৰায়, আৰু প্ৰত্যেক মহিষীৰপৰা এজনকৈ তেওঁ ১৮ জন পুত্ৰ লাভ কৰে। সেই ১৮ এনৰ ভিতৰত নৰসিংহ, মলদেৱ, ৰুধ্বজ আৰু গোহই কমলা এই কেইজন প্ৰধান। বিশসিংহই ৪৯ ৰছৰ সুখ-শান্তি-সুখ্যাতিৰে ৰাজত্ব কৰে; আৰু এই নিয়মে পুতেকসকলৰ মাজত যোগ্যতা অনুসৰি ৰাকাৰ্য্য ভগাই দি তেওঁ বগী হয়; যেনে-নসিংহ বিদেশত দখল কৰা ৰাজ্যৰ ৰা পতা হয়; মক্কদেৱ আৰু ধ্বজক স্বদেশৰ ৰাজ্য শাসনৰ গৰ দিয়া হয়; গোহই কমলক আলি, পুখুৰী, মন্দিৰ আদি নিৰ্মাণ কৰি পৱিত্ৰ গৌৰৱ লাভ কৰিবলৈ আদেশ-উপদেশ দিয়া হয়; আৰু বাকী কেইজনকে যোগ্যতা অনুসৰি আন আন কাৰ্যৰ ভাৰ দিয়া হয়। বিশ্বসিংহ ৰজাই আহোম স্বৰ্গদেৱ চুহানাৰ ৰাজ্যৰ কালত, উজনিত এবাৰ আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিছিলগৈ; কিন্তু আহোম ৰজাক যুদ্ধত টাৰ নোৱাৰি, তেওঁ কথমপি মনে-মনে সাৰি উলটি আহিল। ১৫৪০ খ্ৰীষ্টাব্দত বিখসিংহ অগী হয়। | গুলমানৰ ৫ম আৰু ৬ষ্ঠ আক্ৰমণ:-নামনি কামৰূপত, বিশসিংহ ৰজাৰ আমোসত, অসমদেশ মুছলমানে ১৫২৭ আৰু ১৫৩২ খ্ৰীষ্টাব্দত ৫ম আৰু ঠ ৰাৰ আক্ৰমণ কৰেহি। সেই দুই আক্ৰমণে কেঁাচ ৰজাসকলক পোৱা নাছিল, তাৰ কোৰ উনিত আহোম ৰজাৰ ওপৰতহে পৰিছিল। সেই কাৰণে সেই দুই আক্ৰমণৰ কথা আহোম ৰাজৰ লগতহে বহলাই কোৱা গৈছে। | (১) “ৰিসিংহৰ ৰাজ্যলাভ-পাটে এইৰূপে কতত দিন গত গাওঁ মাৰি ধৰিলে। এই এক মাৰিলত, পাচে আলো গাও মিলিল। এই কথা সানিলে। সহকা একজন মা পাটিতে, মোৰ গাওঁ-কি কিয় মানে? মোৰ ঠাই আহোক'। পাচে নগ'ল। সি মানুষকে। কিলাই খেদি বোলে, ‘ভূঞ\এ আহোক, নায়ে যদি এ দিও'। এই কথা সৰু অতি মা লৈ বুক সাজি গ'ল; চাল-বোয়াল, কাণ্ড- লৈই খুঁজে। গয়া বাজাও চা খাও, কাঠৰ ৰা লৈ বুকে। পাচে ভূঞাৰ মাৰিলে। ঠা, কষ্ট, সমা, আবিলাপাতি নকলপালে। সকে লৈই ঘৰলৈই গ'ল। পাচে সবে মিলি বিসি' নাম দি পাতি বলে। ইতি। ১০। লগৰ ১২ ঘৰ মেৰ ৰাৰ গৰখাৰু কাঠি ভিলে। খুৰা কাৰি ১, পালে কাড়ি, মিছিলকাঠি, চুয়াল কালি ১, সানমাৰি ১,মেধা কাৰি, পৰিলো দাবি, বিক গতি, যবন কাৰি ১, বিচ কাৰ্ণি ১, বিয়ে কৰি, এই ৰাৰ কলি। এইমতে মাল। -“ বেই কাম যুগৰ অন্তৰ্গত বিবিধ খ যু, ১ পা। [ ১২৭ ] কোচ ৰা নাৰায়ণ-বিশ্বসিংহৰ লোকাৰৰ সময়ত, মন্ত্ৰীসকলৰ উপদেশমতে, মলদেৰ আৰু ধৰে কিছুকাল কাশত ব্ৰহ্মানন্দ নামেৰে এজন সাধক তপশী পণ্ডিতৰ ওচৰত শা িঅধ্যয়ন কৰিছিলগৈ। ইফালে সিবিলাকৰ অনুপস্থিতিত, ছেগ বুজি, ককায়েক নসিংহই পিতৃ-সিংহাসন অধিকাৰ কৰে। সেই বাতৰি পোৱা মাকে মদেয় না হে নিজৰ ৰাজধানীলৈ উলটি নাহি নসিংহৰে সৈতে যুদ্ধ পাতিলে। নৰসিংহ যুত ঘাটি মৰাংদেশলৈ পলাই যায়। মলদেৱ আৰু শুৰুতে ভালৈকে তেওঁক খেদি গৈ, সেই দেশৰ কাৰে সৈতেও যুৱ পাতিলে। মাংদেশৰ ৰা যুদ্ধত ঘাটিত, নসিংহ নেপালৰ ৰজাৰ শৰণাগত হয়গৈ। নেপালৰ ৰাও মঙ্গদেৱ আৰু গুৰুজৰ হাতত পৰাজিত হোৱাত, নৰসিংহ তাৰপৰা কাশ্মীৰ দেশলৈ পলাই যায়। মদেৱ আৰু শুৰুতে সিমানতে নৰসিংহৰ পিচ এৰি, নিজৰ ৰাজ্যলৈ প্ৰত্যাগমন কৰে। নৰসিংহক খেদি থৈ আহি মলদেৰে, নৰনাৰায়ণ নাম লৈ, ঐ ১৫৩৪ চনত, কোচ- ৰাজপাটত উঠি ৰা হ'ল, আৰু ভায়েক এ ক চিলাৰায় ন ম দি যুৱৰাজ পাতিলে। নৰনাৰায়ণে ৰাজকাৰ্য্য হাতত লৈয়েই পিতৃৰাজ্য বহলাবলৈ মন মেলিলে। তেওঁ পোন- প্ৰথমে পিতৃবৈৰী আহোম ৰজাৰ ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ আয়োজন কৰিলে। সেই অৰ্থে, তেওঁ ভায়েক গোহাইকমলাৰ হতুৱাই এবছৰৰ ভিতৰত নিজৰ ৰাজধানীৰপৰা পৰশু- কুঠাৰলৈকে ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ উত্তৰপাৰে এটা বৰ বহল-দীঘল আলি বন্ধালে। সেই আলিৰ কোনো কোনো ছোৱা এতিয়াও উত্তৰ গুৱাহাটী, মনলৈ আৰু উত্তৰ লক্ষীমপুৰত দেখিবলৈ পোৱা যায়। তাৰে উত্তৰ গুৱাহাটী আৰু মঙ্গলদৈৰ মাজৰ ভোৱ ছিগা-আলি আজিকোপতি “গোহইকমলা আলি” বুলি জনাজাত। সেই সময়ত আহোম ৰাজপাটত বৰ্গদেৱ চুমু বা খোৰা-ৰজা আছিল। ঐঃ ১৫০০ চনত আহোম ৰজা আৰু কোচ ৰজাৰ মাজত, দিকৰাই নৈৰ পাৰত, এখন ঘোৰতৰ যুদ্ধ হয়। যুদ্ধত আহোম ৰজা ঘটিলত, তেওঁ নিজৰ জীয়ৰী এগৰাকীক নৰনাৰায়ণ ৰজালৈ বিয়া দি, তেওঁৰে সৈতে বৈবাহিক সূত্ৰেৰে মিতিৰ বাছে। সেই সম্প্ৰীতি সন্ধিস্থাপন অনুসৰি, কোচ-ৰাও নিজৰ ৰালৈ উলটি আহিল। | চিলাৰায় যুৱৰাৰ ধ্বজ বা চিলাৰায় এমন বৰ ৰাহৰণী আৰু যুদ্ধৰিদ্যত পৈণত পুৰুষ আছিল। তেওঁৰ বাহুবলেই নৰনাৰায়ণ ৰজাৰ বহল ৰাজ্যৰ মূলশক্তি ছিল। আহোম জাৰে সৈতে মিত্ৰত কৰাৰ পাচত, চিলাৰায়ক হিড়িম্বেশ্বৰৰ ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ পঠিওৱা হয়। চিলাৰায়ে নিজ পৰাক্ৰমেৰে হিড়িম্বা বা জিমপুৰৰ কছাৰীৰ যুত ঘটাই, ককায়েক নৰনাৰায়ণ ৰজাৰ তপতীয়া কৰে। কছাৰী ৰাই যুত ঘাটি, বছৰি ৭••• টকা ৰূপ, ১••• সোণৰ মেহৰ, আৰু • টা হাতী ক শোধাৰলৈ মাতি হৈ, নিজক কোচ ৰজাৰ শৰণীয়া ৰা বুলি স্বীকাৰ কৰে। তাৰ পাচত কোচ ৰজাই যুদ্ধ আহ্বান কৰি, মণিপুৰী ৰজাৰ ওচৰলৈ কটকী পাঁচিলে। মণিপুৰৰ ই সেনাপতি চিলাৰায়ৰ ৰাহৰণৰ গভেদ পাই, ঘূ নপতকৈয়ে ২০০০ কাপ, ••• সোণৰ মোহৰ, আৰু ১০ টা ভাল ভাল হাতীৰে সৈতে পেছকছ গঠিই না মাৰ লগত সৰি কৰিলে। সেই সৰি আপন হোৱাৰ পাচত, [ ১২৮ ] অসমৰ বুৰঞ্জী চিলাৰায়ে এয়তীয়া ৰা আক্ৰমণ কৰি, তাৰ বাৰু নিজ হাতে ৰধ কৰে। তাৰ পাচত, কোচ-ৰজা নৰনাৰায়ণে সেই ৰজাৰ পুতেকক পিতৃ-সিংহাসনত তুলি তেওঁৰ কৰণীয়া মজা পাতিলে। তাৰপৰা গৈ, চিলাৰায়ে ত্ৰিপুৰ ৰকাৰে সৈতে যুদ্ধ পাতে, আৰু তাৰ মাক ৰণত ৰুৱাই, জয়ন্তীয়া ৰজাৰ দৰে, নিজ হাতে ৰধ কৰে। পিছে, সেই ৰজাৰ ভায়েক ১•••• টকা ৰূপ, ১•• সোণৰ মোহ নাক ৩০ টা ৰণৰ যোৰা বছৰি কৰ শোধাৰলৈ মাতি কৰাই, কোচ-ৰাই তেওঁক নিজ সতীয়া ৰজা পাতি থলে। সেই সময়তে, নয়ন্তাৰ অন্তৰ্গত থৈৰাম ৰাজ্যৰ ৰজা বীৰ্যই সেনাপতি চিলাৰায়ৰ ৰাহবগত নৰনাৰায়ণৰজাৰ প্ৰৱল প্ৰতাপৰ সন্তে পাই, যুদ্ধ পাতিবলৈ নৌ পাওঁতেই, বছৰি ১৫•••• টকা ৰূপ, •• সোণৰ মোহ,• টা যে, ৩০ টা হাতীৰে সৈতে পেকচ, শশধাবলৈ গাত লৈ, নিজক কোচ ৰজাৰ কৰ-কাটলীয়া ৰা বুলি স্বীকা কৰিলে। সেই সন্ধি হৈ যোৱাৰ পাচত, চিলাায়ে ডিমুৰীয়া ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰি তাৰ বক বন্দী কৰি আনে,; নৰনাৰায়ণ ৰজাই তেওঁৰপৰা ৭০০০০ টকা ৰূপ লৈ তেওঁক শৰণীয়া ৰ পাতি এৰি দিয়ে। সেই সময়ত হট্টৰ ৰজা বৰ পৰাক্ৰমী বুলি প্ৰখ্যাত আছিল। নৰনাৰায়ণ ৰজাই তেওঁকো তলতীয়া ৰজা পাতিবৰ মনেৰে তেওঁৰ ওচৰলৈ কটকী পাচিলে। পিচে, শ্ৰীহট্টৰ ৰজাই কোচ- ৰৰ সজি প্ৰস্তাৱ সদৰ্পে দলিয়াই পেপোত, নৰনাৰায়ণে যুৱৰাজ চিলাৰায়ক এজাক তেজী সেনা যুগুত কৰি দি,শ্ৰীহট্ট ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ পঠিয়ায়। শ্ৰীহট্টৰ ৰজানো সিফালে বিপুল আয়োজনেৰে সৈন্য-সামন্ত যুগুতকৈ লৈ সাজু হৈ আছিল। দুয়ে পক্ষৰ মাজত ঘোৰতৰ যুদ্ধ আৰত হ'ল। মহসিন একেৰাহে যুচলিষই লাগিছে, অসংখ্য সৈন্য নিপাত হৈছে, কিন্তু কোনো পক্ষৰ জয় হোৱা নাই। মহাতেজী বীৰবাহ চিলাৰায়ৰ পকেই অতিকৈ অসহনীয় হৈ উঠিল। তেওঁৰ ৰীৰতে তিসিৰে ববলৈ ধৰিলে; মদত উন্মত্ত হৈ চিলাৰায় চিলাউদি উৰি খোলা তৰোৱালেৰে শত্ৰুৰ মাজত সোলগৈ। চিলাৰায়ৰ সাধাৰণ ৰীৰতেজ দেখি শত্ৰুপক্ষ কান্তিত হ’ল; চকুৰ পচাৰতে তেওঁ ভালেমান সেনা-সেনাপতিক বধ কৰি, সদৌশেহত হট্টৰ ৰজাক নিজ হাতৰ অন্তৰে খণ্ড খণ্ড কৰি ৰধিলে। যুদ্ধ নামৰণত, হট যাৰ ভায়েক অসিৰায়ে চিলাৰায়ৰ লগতে নৰনাৰায়ণৰ ৰাসলৈ আহি কোচ ৰাৰ শৰণাগত হ’ল। কোচ-ৰাজক তেওঁ বছৰি ২০ টা যোৰা, ১০ টা হাতী, •••••• টকা , ১০০০ সোণৰ মোহৰেৰে পেচ, শোখাৰলৈ মাতি হোত, নৰনাৰায়ণে অসিৰায় ককায়েকৰ ৰাজ্যতে এমন শৰণীয়া বা পাতিলে। | ১৫৩৬ চনত, চিলাৰায়ে পুনৰণি আহোৰ ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰেহি। আগৰ ৰাৰ সহিত খোৰা ৰাৰ প্ৰবঞ্চনাই এই আক্ৰমণৰ মূল কাৰণ। আহোম ৰজাৰ্গদেৱ চুখা মূত মাটি গতলৈ পলাই যায়। ফলত, চিলাৰায়ৰ প্ৰভাৱমতে, গম কোৱ আৰু বৰগোহৰি অভিজাক আপটু গোহাঞিবৰক মূখ্য কবি, সকলে পাত্ৰী ৰ একোখন তো বন্ধু দি, চুখা স্বৰ্গদেৱে শটি কমান্ড, চিলাৰায় নিজ দেশলৈ দিল। এই বিষয়ে কোন বাত বহলাই কোৱা হৈছে। ওপৰত কোৱাৰ পৰে, চাৰিওফালে দিবিজয় কৰি মন গড়, নালায় যাই [ ১২৯ ] সদৌশেতে গৌৰদেশ আক্ৰমণ কৰিবলৈ মন মেলিলে, আৰু সেই এৰ্ষে টিলায় এল কোল সৈন্যৰ সেনাপতি পাতি ৰণ-যাত্ৰা কৰালে। এইবাৰ, সেই ৰণ-যাত্ৰাৰ আগতে কামাখ্যা মৰি দুৰৱস্থা দেখি আহি, চিলাৰায়ৰ মনৰ অৱ বৰ অখিৰ হৈ আছিল। তদুপছি, হট যুৱত কাজু সৈন্য ভালেমান নাশ হোৱাত, এই যাত্ৰাভ লগত লোৱা সেনাদলত শৈণত সেনা সহ নাছিল। তথাপি, চিলাৰায়ে নিজৰ সাহসৰ ওপৰত কি দি যুলৈ আগ বাঢ়িলে। গতিকে, কোচ জাৰ সেনাদলে গৌৰ মাৰ তেজী সৈ আগত সহ পৰ ঠাৰিব নোৱাৰিলেগৈ। কিন্তু, চিলাৰায়ে সিমানতো বিচলিত নহৈ, অকলশৰে খোলা তৰোৱালেৰে অসংখ্য শত্ৰুৰ মাজত সোমাই সিংহ বিক্ৰমেৰে শত্ৰুপক অস্থিৰ কৰি তুলিলে। শেহাত, তেওঁৰ একমাত্ৰ সম্বল হাত এখনিও ও ও হৈ ভাগিল; মহাতেজী চিলাৰায়ৰ বীতেজ চতুৰ্কণে বাঢ়িবলৈহে ধৰিলে। কিন্তু, অসংখ্য শত্ৰুৰ মাজত অকলশৰীয়া নিৰ বীৰ কিমান পৰ ঠাৱৰিব। চিলাৰায় অগত্যা শত্ৰুৰ হাত বন্দী হ’ল। তাৰ পাচত, তেওঁৰ বন্দী অৱস্থাত, এদিন গৌৰ ৰজাৰ মাতৃক সৰ্পে দংশে। চিলাৰায় সৰ্প দংশনৰ চিকিৎসাত বৰ পাকৈত আছিল। সেই আলমতে তেওঁ ৰামাক মৃত্যুমুখৰপৰা ৰক্ষা কৰি ৰাজপৰিয়ালৰ শলাগৰ পাত্ৰ হয়। সেই শলাগৰ বঁটাখৰুণে, গৌৰবাজে চিলাৰায়ক বন্দীশালৰপৰা মুক্তি দি নিজৰ দেশলৈ আহিবলৈ অনুমতি দিয়ে। তাৰ দুবছৰৰ পাচত, আন কোনো ৰোগত গৌৰ ৰজাৰ মাহৰ মৃত্যু হয়। বাশোক বৰ বিহুল হৈ পৰে। সেই সুযোগতে দিল্লীৰ সম্ৰাট আকবৰৰ সেনাপতি মানসিংহুই গৌৰদেশ আক্ৰমণ কৰেহি, আৰু ৰজাক যুত ঘটাই তেওঁৰ ৰাজ্য হস্তগত কৰে। সেই ছোতে ছেগ ধৰি, চিলাৰায়ে দুয়োপক্ষৰ মাজত সোমাই গৌৰৰাজ্য লটৰে সৈতে সমানে ভাগ কৰি লয়। এনে সময়তে, চিলাৰায়ে তেওঁৰ পুত্ৰ এটি এম হোৱাৰ বাতৰি পায়। কিন্তু, তেওঁ আৰু সেই পুত্ৰৰ মুখ দেখিবলৈ নাপালেহি। ৰাটতে বসন্ত বোগত পৰি গাৰ পাৰত চিলাৰায় অগী হ’ল। | মুলমানৰ ৭ম আজম কালাপাহাৰৰ গান যুৱৰাৰ চিলাৰায়ে দিগ্বিজয় কৰি ফুৰোতে ইফালে ৰদেশৰ সেনাপতি কালাপানৰে (১) ঃ ১৫৫৩ চনত, অসম দেশ আক্ৰমণ কৰেহি। মহাৰজা নৰনাৰায়ণ তালেন দিনৰেপৰা কালাপাহাৰৰ বিক্ৰমৰ কথা শুনি আছিল। তাতে, সেই সময়ত, যা এখান বল মূৰৰ চিলাৰায় ৰাজ্যৰপৰা আতৰি থকাত, নৰনাৰায়ণ মাই এ বি কালাপাহাৰৰ গতিত কোনো একাৰৰ হাৰ নকৰিলে। কি, কালাপাহাৰ দেশ এ ক উদ্দেশ্য নাছিল, তেওঁৰ প্ৰধান উতে হিন্দুধৰ গৌৰৱ হনি কৰা এ বি দেৱ-দেৱীৰ মূৰ্তিবিলাক ভাঙ্গি চুপাত কৰাহে। সেই কাৰণে, তে এত কোলে __(১ কালাপাহাৰৰ আদি নাম কাটায়। তেওঁ জনেশষ এল খান অমিজাৰ নি। না মলি চা বা আপাত এ কে আপন মনে গ'। কলti যত গৌৰ গিৰি। অসমত শিগৰিৰ লি। ১৭ [ ১৩০ ] উৎপাত নকৰি পোনেই কামাখ্যালৈ আহিল। যি যি দেৱ-দেৱী বেচি প্ৰখ্যাতী, কালা-পাহাৰৰ সেই সেই দেৱ-দেৱীৰ ওপৰত বেছি আক্ৰোশ। কামাখ্যাকো তদ্ৰুপ প্ৰখ্যাতী বুলি জানি কালাপাহাৰ একান্তলক্ষ্যেৰে কামাখ্যালৈ আহিল। কামাখ্যাত দেব-দেৱীৰ মূৰ্তি কালাপাহাৰে আগত পালেমানে এটাইবোৰ কোবাই ভাঙ্গিলে। কামাখ্যাৰ মন্দিৰৰ গাত প্ৰোথিত যিবিলাক শিলৰ সুন্দৰ মূৰ্ত্তি আজিলৈকে কাৰো নাক-খঁৰা, কাৰো কাণ ছিগা, কাৰো হাত ভগা এনে অৱস্থাত আছে, সেই আটাইবোৰ বিজতৰীয়া কালাপাহাৰৰ কু-কৰ্ম্মৰ চিন। কালাপাহাৰে ভগৱতীৰ মহাপীঠস্থান লণ্ডভণ্ড কৰি মন্দিৰ ভাঙ্গি চুৰ্ণাকৃত কৰিলে। এইদৰে কামাখ্যা মন্দিৰ ধ্বংস কৰি, কালাপাহাৰ আৰু উজাই নাহিল; নিজৰ উদ্দেশ্য সফল হোৱাত, তাৰেপৰা তেওঁ বঙ্গদেশলৈ উলটি গলগৈ।
গৌৰদেশত বন্দী হোৱাৰপৰা মুকলি হৈ অহাৰ পাচত, যুৱৰাজ চিলাৰায় আৰু মহাৰজা নৰনাৰায়ণ দুয়ো লগ লাগি কামাখ্যাৰ ভগ্ন মন্দিৰৰ জীৰ্ণ-সংস্কাৰৰ অৰ্থে যত্নবান হয়। সিবিলাকৰ অহোপুৰুষাৰ্থত ছমাহৰ ভিতৰতে সেই সংস্কাৰ-কাৰ্য্য সমাধা হয়। মহাৰজা নৰনাৰায়ণ আৰু যুৱৰাজ চিলাৰায়ে কামাখ্যা-মন্দিৰ পুনঃ উদ্ধাৰ কৰি তাত ভালেমান নতুন নতুন মূৰ্ত্তি সজাই দিয়ে। কামাখ্যাৰ বৰ্তমান চলন্তা মূৰ্ত্তিজনাও তেওঁ বিলাকৰ দ্বাৰায়ে প্ৰতিষ্ঠিত। পাচত, মন্দিৰৰ ভিতৰত নৰনাৰায়ণ আৰু চিলাৰায় দুইৰো দুটা শিলৰ প্ৰতিমূৰ্তি প্ৰতিষ্ঠা কৰা হয়।
যুৱৰাৰ চিলাৰায়ৰ লোকান্তৰৰ পাচতো মহাৰজা নৰনাৰায়ণে ভালেমান বছৰ সুকলমে ৰাজত্ব কৰে। শেহলৈ তেওঁ চুবুৰীয়া ৰজাৰ ৰাজ্যবোৰত কোনো আক্ৰমণ-উপদ্ৰৱ কৰা নাছিল। মহাৰজা নৰনাৰায়ণ বহুকাললৈকে অপুত্ৰক হৈ থকাত, তেওঁ ৰাজ্যভাৰ চিলাৰায়ৰ পুতেক ৰঘুদেৱ বা ৰঘুনাৰায়ণক দিবলৈ সংকল্প কৰিছিল। তেওঁ স্বৰ্গীয় ভায়েক চিলাৰায়ৰ গুণলৈ মনত কৰি, ভতিজাক ৰঘুদেৱ নাৰায়ণক বৰ মৰম কৰিছিল; আৰু তেওঁৰ মন ভবিষ্যতে ৰজাৰ উপযোগীকৈ স্থিৰ ৰাখিবৰ অভিপ্ৰায়েৰে,১৬ বছৰীয়া বয়সতে, তেওঁক দুগৰাকী সুন্দৰী কন্যা বিয়া কৰাই দিয়া হয়। এনে সময়তে, বুঢ়া বয়সত, নৰনাৰায়ণ ৰজাৰো এটি পুত্ৰ লাভ হয়। ৰজাৰ পুত্ৰ হোৱা দেখি, ৰঘুৰায়ে ৰাজ্যৰ আশা এৰি আঁতৰি গৈ বছৰচাৰেক কামৰূপৰ আঙ্গাৰাগ্ৰামত ঘিলানদীৰ তীৰত বিজয়পুৰ নামেৰে এখন নগৰ পাতি থাকেগৈ (১)। পিছে, মহাৰজা নৰনাৰায়ণে তেওঁৰ মৰণৰ সময়ত ৰঘুদেৱ নাৰায়ণক মতাই আনি, পুতেক লক্ষ্মীনাৰায়ণ আৰু ভতিজাক ৰঘুনাৰায়ণৰ মাজত সমানে তেওঁৰ ৰাজ্য ভগাই দিয়ে। তেওঁৰ সেই ভাগ-বঁটৰা মতেই শাণকোষৰ পূব-ভাগত ৰঘুনাৰায়ণ আৰু পশ্চিম ভাগত লক্ষ্মীনাৰায়ণ ৰজা হয়। ৰঘুদেৱ-নাৰায়ণৰ ভাগত এতিয়াৰ মঙ্গলদৈ মহকুমা, কামৰূপ আৰু গোৱালপাৰা জিলাৰ কিয়দংশ পৰিছিল।
মহাৰজা নৰনাৰায়ণে ৰাজকাৰ্য সু-চম্ভালনৰ বাবে যেনে সুখ্যাতি লাভ কৰিছিল; সাহিত্য-চৰ্চ্চাৰ বাবেও তেওঁ তেনেকৈ এজন সু-পণ্ডিত ৰজা হৈছিল। তেওঁৰ দিনত শাস্ত্ৰাদি অধ্যয়নৰ বহল উন্নতি হয়; 'ৰত্নমালা ব্যাকৰণ’ পুথি ৰচনা কৰা হয়; আৰু
(১) বিল,—ৰায়বাহাদুৰ সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞা সম্পাদিত 'কামৰূপৰ বুৰঞ্জী, ২৮ ছেদ, ১২ পৃষ্ঠা। [ ১৩১ ] নীচ কুলৰ মানুহেও ধৰ্ম্মপুথি শাস্ত্ৰাদি পঢ়ি ধৰ্ম্ম-চৰ্চ্চা কৰিবলৈ উৎসাহ পায়। তেওঁ যদিও নিজে শাক্ত ৰজা আছিল আৰু শক্তিপূজা ৰাজ-ধৰ্ম্ম কৰিছিল, তথাপি বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ উন্নতিতো তেওঁ বৰ আনন্দ পাইছিল। মহাৰজা নৰনাৰায়ণৰ ৰাজত্ব কালত মহাপুৰষ শঙ্কৰদেৱ, মাধৱদেৱ, দামোদৰদেৱ প্ৰভৃতি বৈষ্ণৱ-ধৰ্ম প্ৰচাৰকসকলে অসম দেশ উজ্জ্বল কৰি অসমীয়া মানুহক ধৰ্ম্মৰ পোহৰ দিছিল। ইয়াত বাজেও, ৰাজ্যত শান্তি-বিস্তাৰ, ধৰ্ম্ম-কৰ্ম্ম, সাহিত্য-চৰ্চ্চা, বাণিজ্য-ব্যৱসায়াদি অশেষ উন্নতি সাধি, খ্ৰীঃ ১৫৮৪ চনত মহাৰজা নৰনাৰায়ণ স্বৰ্গী হয়।
ৰঘুদেৱনাৰায়ণ:— ভাগ পোৱাৰ পাচতো ৰঘুদেৱনাৰায়ণ ভালেমান দিনলকৈ নিজৰ বিজয়পুৰ ৰাজধানীতে আছিল। তেওঁ গণেশ, কেদাৰ, গোকৰ্ণ, কামেশ্বৰ প্ৰভৃতি তীৰ্থস্থান দৰ্শন কৰি আহি, হাজোৰ হয়গ্ৰীৱ মন্দিৰৰ জীৰ্ণসংস্কাৰ সাধি, তাত দেৱোত্তৰ মাটি দান কৰে। কালাপাহাৰে কামাখ্যা মন্দিৰ লণ্ডভণ্ড কৰাৰ লগতে হয়গ্ৰীৱ দেৱালয়যো ভাঙ্গি চুৰ্ণাকৃত কৰিছিল। ৰঘুনাৰায়ণৰ বহুপুত্ৰ আছিল। তাৰ ভিতৰত পৰীক্ষিতনাৰায়ণ, ইন্দ্ৰনাৰায়ণ, যদুৰায়, বলিনাৰায়ণ, গজনাৰায়ণ আৰু মানসিংহ এই কেইজন প্ৰধান। ৰঘুদেৱনাৰায়ণ বৰ সুশ্ৰী পুৰুষ আৰু ধাৰ্ম্মিক ৰজা আছিল। বুঢ়া বয়সলৈকে তেওঁ বহু দান-ধৰ্ম্ম আৰু সৎকৰ্ম্ম সাধন কৰি, খ্ৰী: ১৬০৩ চনত স্বৰ্গী হয়। (১)
লক্ষ্মীনাৰায়ণ:—মহাৰজা নৰনাৰায়ণে ভগাই দিয়া অনুসৰি, তেওঁৰ লোকান্তৰৰ পাচত, পুতেক লক্ষ্মীনাৰায়ণ কোঁচ ৰাজপাটত উঠি, শাণকোষৰপৰা পছিম-ভাগ ৰাজ্যত ৰজা হয়। সেই ৰাজ্যত এতিয়াৰ কোঁচবিহাৰ, দিনাজপুৰ, জলপাইগুৰি, ৰংপুৰ এইবোৰ ঠাই পৰিছিল (২)। ৰঘুনাৰায়ণেও পূব-ভাগত স্বাধীনভাৱে ৰাজত্ব আৰম্ভ কৰে। কিন্তু, পূৰ্ব্বৰ ভাগ-বটৰাৰ ব্যৱস্থাদি তেওঁ ক্ৰমাৎ অন্যথা কৰিবলৈ ধৰিলে। সেইবাবে কৃপিত হৈ লক্ষ্মীনাৰায়ণে তেওঁৰ অনিষ্ট কৰিবলৈ নানা চক্ৰান্ত কৰি, ৰঘুনাৰায়ণৰ নিজৰ পুতেক পৰীক্ষিতনাৰায়ণক বিদ্ৰোহী কৰি তোলে। কিন্তু, ৰঘুনাৰায়ণে সেই বিদ্ৰোহ থমাই পুতেক পৰীক্ষিতক বন্দী কৰি ৰাখে। তাৰ পাচত, ৰঘুনাৰায়ণৰ লোকান্তৰ হোৱাত, লক্ষ্মীনাৰায়ণৰ সাহায্যত পৰীক্ষিতনাৰায়ণে পিতৃ সিংহাসন লাভ কৰে। কিন্তু ৰাজপাট লাভ কৰি উঠি পৰীক্ষিতে, পূৰ্ব্বৰ উপকাৰ পাহৰি, লক্ষ্মীনাৰায়ণৰ বিৰুদ্ধাচৰণ কৰিবলৈ ধৰিলে। তাৰ ফলত, দদায়েক-ভতিজাকৰ মাজত যুদ্ধ উপস্থিত হয়; আৰু দদায়েক লক্ষ্মীনাৰায়ণ যুদ্ধত ঘাটি পলাব লগাত পৰে। ইতিপূৰ্ব্বতে স্বৰ্গদেৱ চুখামফালৈ নিজৰ সঙ্কলা নামে জীয়েকক বিয়া দি, লক্ষ্মীনাৰায়ণে আহোম ৰজাৰে সৈতে মিতিৰ পাতিছিল। এতিয়া বিপদত সহায় বিচাৰি তেওঁ আহোম ৰজাৰ ওচৰ চাপিলগৈ। কিন্তু, আহোম-ৰাজে আগধৰি পৰীক্ষিতৰ পক্ষ লোৱাত, লক্ষ্মীনাৰায়ণ নিৰুপায় হৈ, জাহাঙ্গিৰ পাৎছাৰ
(১) কোনোৱে কয় সৰ্প দংশনত ৰঘুনাৰায়ণৰ মৃত্যু হয়; কোনোৰ মতে তেওঁৰ দ্বিতীয় পুত্ৰ ইন্দ্ৰনাৰায়ণৰ মাক সৰু ৰাণীয়ে তেওঁক বিহ খুৱাই মাৰে। গৌৰীপুৰ ৰজাৰ টোলত ৰক্ষিত বৰহিলৈ এটাৰ গাত ১৫১৯ শঁকত ৰঘুনাৰায়ণে নিৰ্মাণ কৰোৱা বুলি লিখা আছে। (২) মিল,—Sir Edward Gait's "History of Assam" Page 63 [ ১৩২ ] ১৩ শায় বিচাৰি দিৱীলৈ ভটিয়াই যাব লগাত পৰিল। (১) পাছাই আদ্যোপান্ত শুনি লৈ একমা নৰাৰ সসৈতে কোচৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ পঠিয়াই, পৰীক্ষিতনাৰায়ণক এৰি নিৰলৈ না দিলে (২)। কে লমৰ শৰীয়া :-ঐঃ ১৫৯৬ চনত কোচ-ৰা লক্ষ্মীনাৰায়ণে নিক মোগলৰ শৰণীয়া বুলি ঘোষণা কৰি, আৰু : ১৫৯৭ চনত নিজৰ জীয়েক এগৰাকীক সেই সময়ত মোগলৰ ব-শাসনকৰ্তা বা মানসিংহলৈ বিয়া দি মিত্ৰতা দৃঢ়তৰ কৰি, মায়েকৰ পুতেক ভায়েক, অন্যতম কোচ-ৰা, ৰঘুদেৱনাৰায়ণৰ বিৰুদ্ধে ৰণ-বল আনান কৰাত, ১৬১২ খ্ৰীষ্টাব্দত ঢাকাৰ নবাব আলাউদ্দিন ইচলামখানে ৩•• হাতী, ••• যে, ১২:০০ পদাতি, ৫০০ ৰতৰীৰে সৈতে কোচ-হাজো ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ মুকাৰামখান সেনাপতিক ৰণ যাত্ৰা কৰায়। ইফালে, যুদেৱ নাৰায়ণেও ৫•• যে, ১০••• পদাতি আৰু ৩•• ৰণ-তৰীৰে সৈতে ধুবুৰীত কোঠ পাতি ৰণ দিবলৈ বুলি সাজু হৈ আছিল। পোনেই মুছলমানৰ হেঁচাত ধুবুৰীৰ কোঠ ৰক্ষা নপৰত, যুগে নাৰায়ণে হহকি গৈ গদাধৰ নৈৰ পাৰত কেঁঠ মাৰি ফেৰ পাতি ধৰি, জোৱায়েক দুৰীয়াক মূৰ কৰি ৰণ-তৰীৰে সৈতে পানী-যু এখন পাতিছিল। কিন্তু, সিমানতো যমুনাৰায়ণদেৱে ঠাৱৰিব নোৱাৰি ক্ৰমাৎ পূবলৈ হ'হকিব লগীয়াত পৰিলে। সদৌশেহত, মুছলমানক বলে পৰাৰ আগন্তুক নেদেখি কেঁচ-ৰজা ৰঘুনাৰায়ণদেৱে সম্ৰাট জাহাঙ্গিৰৰ মনলৈ সজিৰ প্ৰস্তাৱ পঠিয়ালে। সেই অনুসৰি, সম্ৰাটে ৰঘুনাৰায়ণক দিল্লীলৈ মই নিয়ায়; আৰু সন্ধিৰ সূত্ৰমতে, ৰঘুনাৰায়ণৰ দখলৰ সমুদায় ৰাজ্য লক্ষ্মীনাৰায়ণৰ দখলৰ ওৰে সৈতে লগলগাই সমুদায় কোচ-ৰাজ্য মোগলৰাজ্যৰ অধীন কৰি, দুয়ো ককাই-ভাই যাক মোগল সম্ৰাটৰ শৰণীয়া ৰজা পাতি, ৰঘুনাৰায়ণক বিদায় দিয়া হয়। তাৰ পাচত, দিৱীৰপৰা উলটি আহোতে বাটতে ৰঘুনাৰায়ণদেৱৰ অকাল মৰণ ঘটে। | পৰীৰািয়ণ :-ৰঘুনাৰায়ণৰ লোকান্তৰৰ পাচত, দায়েক লক্ষ্মীনাৰায়ণৰ ষ্যত, পৰীক্ষিনাৰায়ণ বৰনগৰলৈ গৈ, খ্ৰীঃ ১৬৩ চনত পিতৃৰাজপাটত উঠি ৰজা হয়। তেওঁ ৰাভাৰ লোৱাৰ অলপ দিনৰ পাচতে ভায়েক ইন্দ্ৰনাৰায়ণক বধ কৰায়; (১) - আপোনাৰ বাহিনী চৌদালত লই। দিলীৰ পাৰ যান তবে পাইলা গই। কৰিা পাহাৰ বৰ উপজিল বেখা। মৃতি আগে কৰিাক লৈলা। ভোলা লাগত আজি হেসত্য কবি। পৰীক্ষিত মৃতিক আনি দিব ধৰি। ওসি আৰ মনে মিলিল উৎসাহ। বিল নি ভগিনী পাছত বিবাহ। পণ্ডিত যে গোস্বামী সম্পাদিত “ৰং ৰাষংশাৱলী” ১০০.১০১ পৃষ্ঠা। (২) মিলনাৱৰাহাদুৰ সূৰ্যকুমাৰ ভূঞা সম্পাদিত “কামৰূপৰ বুৰঞ্জী ১২-১৩ পৃষ্ঠা। • নিল Birdward Gaibatory of Mom" Page ৪১-৪ [ ১৩৩ ] আ কোচ ৰা ১৬৩ য়েক লক্ষ্মীনাৰায়ণৰে সৈতে যুক্ত পাতি তেওঁক যুদ্ধত এটাই দেশান্তৰিত কৰে। তাৰ পাচত, উপাৰে উত্তৰ গুৱাহাটীত তেওঁ এখন নতুন নগৰ পাতিছিল; তাৰ চিন আলিকোপতি দেখিবলৈ পোৱা যায়। ১৬০৮ জাত, পৰীতিনাৰায়ণে তেওঁৰ জীকে মনলৈ ৰাজকুমাৰীক আহোম ৰজা চুফো স্বৰ্গদেৱলৈ বিয়া দি পূৰ্বৰ মিত্ৰতা দৃঢ়ভৰ কৰে। (১) মুছলমানৰ আক্ৰমণ আৰু কোচ ৰাজ্য দখল-ভতিজাৰ পৰীতি- নাৰায়ণৰ হাতত অপমানিত হৈ, আৰু আহোম জাপৰ সহায় নাপাই, ঐঃ ১৬১২ চনত, লক্ষ্মীনাৰায়ণ দিৱীৰ পাছাৰ ওচৰত সহায় খুজিবলৈ ভটিয়াই যায়। পৰীক্ষিত- নাৰায়ণ সেই কত ভয় পাই, তেৱো দিল্লীলৈ গৈ সম্ৰাটৰ শৰণ মাগিলে। পিছে, জাহাৰি পাটছাই, লক্ষ্মীনাৰায়ণ আৰু পৰীক্ষিতনাৰায়ণ দুইকো বুই-বই। ৰাজ্যলৈ উলটি আহি মিলা-প্ৰীতিকৈ ৰাজ কৰিবলৈ উপদেশ দি বিদায় দিলে; কি ধৰাজ্যলৈ উলটি আহোতে বাটতে ত্ৰিবেণী তীৰ্থত পৰীক্ষিতে অত্যাগ কৰে। পৰীক্ষিত নাৰায়ণৰ মৃত্যুৰ বাতৰি পাই ঢাকাৰ নবাবে তেওঁৰ ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ গা-চালি নি আগ বাঢ়িলে। পৰীক্ষিতৰ মন্ত্ৰীয়ে তাৰ সম্ভে পাই সম্ৰাটক সকলে। বৃত্তান্ত জনাৰলৈ বুলি নিজেই দিল্লীলৈ যাত্ৰা কৰিলে। কিন্তু, ইফালে নবাৰে পৰীক্ষিত- নাৰায়ণৰ ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ সৈন্য পঠিয়ালেই। দেশত ৰা নাই, মন্ত্ৰী নাই, ৰাৰ পুতেক বিজিনাৰায়ণ নাবালক, ৰজাৰ ভায়েক বলিতনাৰায়ণ ৰাজকাৰ্যত লৈ আহিছে, এনে হেগতে মুছলমান সেনাই অতি সহজে, ঐ ১৬১৩ চনত, কোচৰাজ্য সম্পূৰ্ণ দখল কৰি ললে। মুলমানৰ ৯ম আক্ৰমণ বা কলিয়াবৰৰ ২য় ৰণ:-মুছলমানে দেশ জয় কৰাৰ বাৰ্তা পাই, ইফালে বলিতনাৰায়ণে বাজে-বাজে উজনিলৈ গৈ আহোম যা চুচেংফা বা প্ৰতাপসিংহ স্বৰ্গদেৱত সহায় ভিক্ষা কৰিলে (২)। স্বৰ্গদেৱে তেওঁৰ প্ৰাৰ্থনামতে এজাক বৰ তেজী সৈন্য পঠিয়াই কলিয়াবৰত মুছলমানক যুদ্ধত ঘটাই, বলিলাৰায়ণক ধৰ্মনাৰায়ণ নাম ডি, ১৬১৪ চনত দৰত আহোম ৰজাৰ কৰ-কাটলীয়া বা পাতে। ৫১) বিল (ক) “সিজনাৰায়ণৰ বংশাৱলী” পুথি; | খে, sir Edward Gait "History of Assam" Page ০৭, • মিলনায়হানুৰ সূৰ্য্যকুমাৰ ভূঞা সম্পাদিত “কামৰূপৰ বুৰঞ্জী, ১০-১১ পৃষ্ঠা। (২ -“বোল নৃপতি জেন্টো আমি খাই। আপনে কি নেদৰো পাই। পাত্ৰ-মন্ত্ৰী সমধিতে চলিল নৌকাত। বৰ্গ-নৃপতি স্থানে ভৈল সাক্ষাৎ। নাৰায়ণৰাজা দেখিলাবেন। আগাটি লিখিবিলা তেমন। ইলি পাচেল ছিল। পাতে লিখতেছি। ” -হেমচ গোমী সম্পাতি-ৰং ৰাজবংশাৱলী" ১৯৭ পৃষ্ঠা। [ ১৩৪ ] ১৩ অসমৰ বুৰঞ্জী সেই সময়তে, উজনি অসমৰপৰা তিনিহাজাৰ চুটিয়া পাইৰ মতে থিতাপিত হ’বলৈ পঠিওৱা হয় (১); আৰুৰণিতৰ ভায়েক গজনাৰায়ণকে বেলতলাৰ ৰাণত হয়। এই বাতৰি যেতিয়া সত্ৰাটৰ ওচৰ পালেগৈ, জাহাঙ্গিৰ পাছাই, এই খাত অতিকৈ কুপিত হৈ, পুনঃ অসমশে আক্ৰমণ কৰিবলৈ সগৰ্বে আদেশ দিলে। সেই অনুসৰি, লালিত আৰু ৰাৰাকৰ নামেৰে দুজন মুছলমান সেনাপতি ভালেমান সৈন্যৰে সৈতে কোচ আৰু আহোম ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলৈ আহে। সেই বাতৰি পাই বলিনাৰায়ণে আহোম ৰজাৰ ওচৰলৈ কটকী পঠিয়ালে। আহোৰ সেনা আকৌ কলিয়াবৰলৈকে আগবাঢ়ি খেদি আহিল। ঐঃ ১৬৭ চনত, কলিয়াবৰৰ ওচৰতে এখন যোৰতৰ যুদ্ধ হয়। আহোম সেনাই ইয়াৰ আগৰ ৰাৰত জয়লাভ কৰি উৎসাহ পাই নাছিল। সেই উৎসাহ লাচতে এইবাৰৰ সিবিলাকে মূৰতি ধৰি মুছলমান সেনাক কচুকটা দিলে। মুছলমানবিলাক বিষমৰপে বাটিল। সত্যজিত আৰু নাৰাবাক যাত পৰিল। আহোম সেনাই সিহঁতৰ বাকী সৈবিলাকক ওহাটা পাৰ কৰি খেৰি থৈ, নদীৰ পৰিমৰ গোটেই ৰাজ আহোম ৰজাৰ দখললৈ আনিলে। তাৰ ফলত, গৌৰীপু, মেছপাৰা প্ৰভৃতি অমিৰীবোৰ সম্পূৰ্ণৰূপে আহোম শটৰ খচখনত পৰে। তাৰ পাচত, সিলগৰ আক্ৰমণৰপৰা অসম দেশ ৰক্ষা কৰি, শৰণীয়া কাবিলাকৰ ওপৰত এছু হাল ৰখাৰ উদ্দেশ্যে, গুৱাহাটীত বৰফুকন খিতাপেৰে ৰাহোম সম্ৰাট প্ৰতিনিধি শাসনকৰ্তা বিষয়া এজন নিগাজীকৈ ৰখা হয়। সুলেমানৰ ১০ম আক্ৰমণ বা বাটৰ ৰ:-সত্ৰাজিত আৰু আবাৰক পৰায় আৰু মৃত্যুতে বিষম অপমান পাই, দিলীৰ সত্ৰাটে ততালিকে আকৌ অসমশে আক্ৰমণ কৰিবলৈ আদেশ দিয়ে। এইবাৰ আৰু চালাম নামেৰে এজন কাৱা সেনাপতি, খ্ৰঃ ১৬৩৬ চনত, পোনেই আহোমৰ ৰাজ্যকে লক্ষ্য কৰি আছে। তেওঁ প্ৰথমে বণিতনাৰায়ণৰ ফণীয় আহোম সেনাৰ হাত কেইবাবাৰো থাটিছিল। সদেশেহত, আব্দ। চামিক সসৈঙ্গে বন্দী কৰি গড়গাওঁ নগৰলৈ পঠিওৱা হয়। সেই সময়তে, পাক্ষিকাৰায়ণৰ অন্যতম পুত্ৰ চত্ৰনাৰায়ণে কইবাৰী নামে ঠাইত, ••• আহোম আৰু কোচ মানুহৰে সৈতে ৰসতি কৰি থাকোতে, বুধনগৰৰ জমিদাৰৰ পুতেক, উত্তমনাৰায়ণে ৰামাটিৰ নৰাৰৰ তলৰ এজাক মুছলমান সেনাৰ নায়ক হৈ, তেওঁক এবাটৰ ওচৰতে আক্ৰমণ কৰেগৈ। সেই আক্ৰমণ সহিব নোৱাৰি, অনাৰায়ণ শলমাৰি গগণালৈ পলাই যায়। তাৰ পাচত, মুছলমান সেনাই আৰৰ লৰ ভগনীয়া সেনাবিলাকৰ সৈতে লগ লাগি যতিনাৰায়ণৰ ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰেগৈ। ৰণিতনাৰায়ণেও আহোম ৰজাৰ বল পাই যে পাতি ধৰিলে। দুয়োপক্ষৰ মাজত ভয়ামৰাকৈ ॥ লাগিল। ৰণত বলিতনাৰায়ণ বাটি পলাই যায়, আৰু এন আহোম কোৱৰ মূলমানৰ হাতত বী হয়। তাৰ পাচত, মূলমানবিলাকে আহোম পাও আৰু এট দুৰ্গ (১) মিল-sir Edward Gait"Eistory of Assam , শত দুনিয়া সাত সে পাত। [ ১৩৫ ] কোচ ৰা হাত কৰি, ৰণিতক বিচাৰি উজাৰলৈ ধৰে। সেই বাতৰি পাই বলিতনাৰায়ণ শিঙৰিলৈ পলাই যায়; আৰু তাতে ক ১৬৩৭ চনত, তেওঁৰ আৰু তেওঁৰ দুজন পুতেকৰ মৃত্যু হয়। তাৰ পাচে, ১৬৩৮ খ্ৰয়াত আহোম-মুছলমানৰ মাজত সজিব সিদ্ধান্ত গৃহীত হয়। সেই মতে, মুছলমানে বৰনদীৰ পছিমৰ ৰাজ্য অধিকাৰ কৰে; পূবৰ ৰা সমুদায় আহোম ৰজাক এৰি দিয়া হয় (১)। তাৰ পাচত, আহোম ৰাই মলদৈত সদৰ পাতি ৰণিতৰ পুতেক সুন্দৰনাৰায়ণক তাতে শৰণয়া জা পাতি থলে (২)। বলিতনাৰায়ণৰ লগতে কোচবংশ, স্বাধীন ৰজাৰ নাম লোগ পালে। বেণিী কৈ-পৰীয়া অৱস্থাতে বলিনাৰায়ণৰ মৃত্যু হোৱাৰ পাচত, পৰীক্ষিত নাৰায়ণ ৰজাৰ পুতেক বিজিতনাৰায়ণক মুছলমান নবাবে মানাহা আৰু সোণকোষ নদীৰ মাজৰ ৰাজ্যত জমিদাৰ পাতে। সেই ৰাজফৈদকে ‘বেজিনী বোলা হয়। পাচে, বিজিতাৰায়ণে বেজিনীত তেওঁৰ ৰাজধানী পাতিলে। তেতিয়াৰেপৰা তেওঁৰ পৰিয়াল বেজিনী ফৈদ বুলি জনাজাত হ’ল। বিজিতনাৰায়ণৰ পাচত, এই ফৈদৰ যিবিলাক ‘ৰ খিতাপ পোৱা জমিদাৰ হৈছিল, সিবিলাকৰ সংক্ষেপ বিৱৰণ কোচৰাজবংশাৱলীত পোৱা যায়। প্ৰথম বক্ষবন্তী মতে, বেজিনী ৰাজে মোগল সম্ৰাটক বছৰি ৫৯৯৮ টকা কৰ শোধাৰ লাগিছিল। তাৰ পাচে, সেই নিয়ম সলাই বছৰি ৬৮টা হাতী শোখোৱাৰ নিয়ম বন্ধ হয়। খ্ৰঃ ১৬৮৮ চনত, সেই নিয়মৰ সলনি মোগল সম্ৰাটক বছৰি ২০০০ টকা কৰ দিয়াৰ নিয়ম কৰা হয়; বৃটিচ গৱৰ্ণমেণ্টৰ দিনৰপৰা সেই কা গৱৰ্ণমেণ্টক বছৰি ২১৫০ টকাকৈ শোধাবলগীয়া হয়। বেজিনীৰ ৰাহ তেতিয়া বছৰি ৬,৩,••• ছয় লাখ টকাৰ ওপৰ উঠিছিল। ১৯১৮ খ্ৰীষ্টাৰ শেহছোৱাত, ৰাণী অভয়েশ্বৰী স্বৰ্গী হোৱাত, তেওঁৰ ৰামীৰ বংশৰ কোৱৰ যোগেনাৰায়ণক জমিদাৰ পাতি, ‘বিজনী জমিদাৰী “কোৰ্ট-অৱ-ওয়াৰ্ড বা গৱৰ্ণমেণ্টৰ তত্বাৱধানৰ তললৈ নিয়া হয়। এ ১৯৩১ চনত, অসম ব্যৱস্থাপক শত গৃহীত “বিজনী টেট উত্তৰাধিকাৰী আইন অনুসাৰে, ১৯৩৭ ঐটাৰৰ ১৮ জুন তাৰিখে দূপ যোগেনাৰায়ণ বাহাদুৰৰ অকালমৃত্যু পাচত, ভূল ভৈৰৰেনাৰায়ণ বাহাদুৰক অসম গবৰ্ণমেন্টে বিজনী ষ্টেটৰ উত্তৰাধিকাৰী সাব্যস্ত কৰিছে। | এ ফৈ -লিনাৰায়ণৰ মৃত্যুৰ পাচত, আহোমৰাজে তেওঁৰ পুতেক সুমনাৰায়ণ গত ৰা’-অমিদাৰ পাতে। তেওঁ দৰ ব্ৰাহ্মণবিলাকক বিতৰ কোৰৰ মাটি দান কৰে। খ্ৰঃ ১৬৪৪ চনত সুন্দৰনাৰায়ণৰ মৃত্যু হোৱাত, তেওঁৰ (১) নিল,Birdward GitHistory of Assom, age 9. লিনাক মহামতি পাৰ্গ নপতি নোল তাইৰ নাৰায়ণ। জাল মাৰি যাই ফতোয়া গজা পাই, যে কৰিবোল। [ ১৩৬ ] অসমৰ ৰুলী পুতেক নাৰায়ণ, আৰু ১৬৬২ চনত তেওঁষে গত্যু হোত, তেল পুতেক - ’-জমিদাৰ হয়। ১৮২ চনত, মুছলমান সেনাপতি মাই দুৰনাৰায়ণৰ যুত টাই দিলীলৈ বন্দী কৰি নিয়ে। বছৰচাৰেকৰ পাচত, সূৰ্যনাৰায়ণ মিলীৰপৰা পলাই আহিল; কিন্তু মুছলমানৰ হাতত বনী হোৱাৰ বাৰে অপমানিত বোধ কৰি তেওঁ পুনঃ ৰাভাৰ ল'ৰলৈ অধীকাৰ কৰিলে। সেই কাৰণে, তেওঁৰ গয়েক ইনাৰায়ণ পাঁচ বছৰীয়া সতে, ক ১৮৫ চনত লা-জমিদাৰ হয়। ইনাৰায়ণ নাৰালক থাকোতেই আহোম সম্ৰাট ছো বুটি, তেওঁক সৰ্বভোগৰে তলতীয়া কৰি লয়। তেওঁৰ দিনত, আহোম ৰজাৰ আদেশ অনুসৰি, গোটেই ৰং ৰা পীয়ন কৰোৰা হৈছিল। তাৰ পাচত, নিজ নোত তেওঁৰ ৰাজ্য দিন-দিনে এনেদৰে টুটি যাৰলৈ ধৰিলে যে শেহত, ঐ: ১৭৫ চনত, তেওঁৰ পুতেক আদিত্যনাৰায়ণৰ আমোসত গোটই ৰং ৰা, গোছই কমলা আলিৰ দক্ষিণে, বৰ্তমান মঙ্গলহৈ মহকুমা ও মাখোন আদিকা নগ; আদিত্যনাৰায়ণৰ দিনতে গৃহকলল লগাই ভায়েক মধুনাৰায়ণে বলেৰে তেওঁৰপৰা ৰা কাঢ়ি। তেতিয়াৰেপৰা এই ফৈদৰ অৱস্থা ক্ৰমাৎ হীন হৈ আহিবলৈ ধৰিলে; সৗে শেহত দৰী ৰজা-জমিদাৰ সমূলঞ্চে আহোম ৰজাৰ ইচ্ছাধীন হয়। না দিলে আজি ধৰি, চতুৰ্দিশ সীমাৰি, | সত্যে সত্যে কৈলোহে নিয়ে। পুৰত গৈৰী দেৱী, পশ্চিমে কলি নদী | যাক সেৰি নৰে মুক্ত হয়। উত্তৰে গামৰি গিৰি, দক্ষিণে পৰ্বত চিৰি, | এহি চতুলে দিলে। তুমি। সৰ্গিলে তিলে কুশে, | ভুবািহা মহাসুখে, | সত্যে সত্যে ভুঞ্জিবাহ তুমি। যাল মাৰিৰে এতি, পাচে পতি উৰিলা গুৰ। বড় মোৰ | যড়হাক, | ব ইকীয়া, নি। বালক লগ পাই অসমেও খেদি যাই, | | ফলিত গণ ধুমায়। গোগাৰীৰ কলা এ সম, ফলেও ৈ থানা এবি পলাই গৈ, কবিয়া পাৰ লৈ পাব। অশে খে যাই, কতোগলপাই, খাস খুইলা বাবা। -হত্ৰ গোস্বামী সম্পাদিত “ং বানালী, ১০ পৃষ্ঠা। [ ১৩৭ ] কোচ ৰা ১৩। ওপৰত কোৱা অৱস্থাত কিছুকাল কৰ-কাটলীয়া হৈ ৰা ভোগ কৰাৰ পাচত, দৰদী ৰাজৰ অৱস্থা অতিকৈ শোক-লগা হৈ পৰিল। গৃহ-বিবাদ না বিলাসিতাই তাৰ মূল কাৰণ। সদৌ শেহত, আহোম স্বৰ্গদেৱে সিবিলাকক একেবাৰে অনায়ক বিবেচনা কৰি, ৰজা-জমিদাৰৰপৰাও নমাই, সেই জা’ খিপেৰেই এবিধ জমিদাৰ-বিষয়া মাখোন কৰি আপিলে। তেতিয়াৰপৰা সিবিলাকে এৱৰ্তিৰ পৰাকৈ মাথোন নিষ্কৰ মাটি দিয়া নিয়ম ৰা হয়। টিচ, গৰমেন্টে অসম দেশ লোৱাৰ পাচৰপৰা সিবিলাকক নিজ ব্যৱহাৰৰ নিমিত্তে সেই মাটিকে নিশিখে কৰি দিয়া হয়। কোচ ৰজা-জমিদাৰ বেজিনী নাৰী ফৈদৰ অতিৰি :- দন্ধু মেছ হৰিয়া মণ্ডল (হাজোৰ জীয়েক হীৰা আৰু জীৰাৰ স্বামী) চন্দন মাদন বিত (বিসিংহ). | শিত (শিৱসিংহ) T(জীৰাৰ গৰ্ভজাত)। | (হীৰাৰ গল) নসিংহ মঙ্গদেৱ (নৰনাৰায়ণ) অজ (চিলাৰায়) গং -কমলা | লক্ষ্মীনাৰায়ণ । (কোচবিহাৰী ফৈদৰ মূল) ৰঘুদেৱ নাৰায়। পৰীক্ষিত নাৰায়ণ বলিত নাৰায়ণ সুন্দৰ নাৰায়ণ (দৰী ফৈদৰ মূল) গৰ নাৰায়ণ | (বেলতলী কৈ মূল) বিজিত নাৰায়ণ (বেজিনী ফৈদৰ মূল) সমসাময়িক ভাৰত বুৰঞ্জীৰ কথা পদশ খ্ৰীষ্টিয়ান চনৰপৰা অষ্টাদশ চনলৈকে, নামনি অসমত, কোচ ৰজাৰ ৰাৰ সময়, আৰ্যাৱ আৰু দাক্ষিণাত্যত পাঠান আৰু মোগল সম্ৰাট বা চলিছিল। সেই কালৰ ভিতৰতে, অসমত শঙ্কৰদেৱ, মাধৱদেৱ এভৃতি বৈষ্ণৱ ধৰ্মচাৰক আৰু সমাজ-সংৰকসকলৰ সমসাময়িককৈ, আৰ্যাৱৰ্তৰ মধ্য এত মানল আৰু কৰি, গছিমাল পাবত নানক, পূৰ্বাঞ্চল ৰদেশত চৈতন্যদেৱ এই সৰুলৰ এগৰক আৰু সমাজসংস্কাৰকৰ আবিৰ্গৰ হয়। মুঠৰ ওপৰত, সেই যুগত গতৰৰ গোটেই আধাৰ বাণী বৈধৰ দুখ চলিছিল, আৰু শিত্যলৈকো শেষ তি বিয়পি পৰিছিল। সেই কাৰণে, ভাৰতৰত সেই কালটো বৈৰী শাহিত্যিক যুগ বুলি - - -- = = = =
- পিঞ্জিত সেন গোৰাসকাধিত বাণালী। [ ১৩৮ ] আধ্যা-২
চুটিয়া ৰজা চুটিয়াৰিকৰ আদি বসতি ঠাই লক্ষীমপুৰ জিলাৰ অন্তৰ্গত সোণাগিৰি বা বিদৰ্ভ নগৰ (১) বা কুণ্ডিণ্য চহৰ। সিবিলাকৰ সুকীয়া ভাষা আছিল। এতিয়া চুটিয়া ভাৰাক দেউৰী ভাষা বোলে। জ:- ১১৮৯ চনত, ১১১১শকত, সোৱণশিৰী নৈৰ উৎপত্তিৰ ঠাইত, সোণাগিৰি পৰ্বতৰ নামনিত, ভীৰ্মোক ৰজাৰ বংশৰ নিচেই টোকোনা সৰু পৰিয়াল এটা আছিল। বীৰবল নামেৰে এজন মানুহ সেই পৰিয়ালৰ মূল গৃহস্থ। তেওঁক পাচলৈ বীপাল নামেৰেও জনা যায়। ধন-বিত, নোহোৱা হেতুকে সেই পৰিয়ালত সদায় অশান্তি দুগুচে। পিচে, সেই গৃহস্থই এদিন এট। শুভ সমাজিক দেখিলে। তাৰ ফলত, বীৰপালে এজোপা গছৰ তলত এটা ধনৰত্বৰ গাগৰিৰে সৈতে এখন ঢাল, এখন ভৰৱাল, এপাত যাঠি আৰু এটা সোণৰ মেকুৰী পালে। সেই সম্পত্তি লাভ কৰাৰ পাচৰপৰা ৰীৰপালৰ অৱস্থা দিনকদিনে ভালৰ ফালে আহিল আৰু সেই দৈৱিক দ্ৰব্য বেত্ত সম্পত্তি” বুলি তেওঁ অতি যতনেৰে ৰাখি তাত পূজা দিবলৈ ধৰিলে। তাৰ পাচত, ৰীৰপাৰ ঘৈণীয়েক ৰূপৱতীয়ে এটি সুলক্ষণীয় পুত্ৰ-সন্তান প্ৰসৱ কৰে। ল’ৰাটি ই আৰু সুলক্ষণীয় দেখি, বীৰপালে তাৰ নাম গৌৰনাৰায়ণ ৰাখিলে। বয়সৰ লগে লগে গৌৰনাৰায়ণৰ বল, সাহ, বুদ্ধি আদিৰ চিনাকি পাই, চুটিয়াবিলাকে তেওঁৰ ওচৰত মূৰ লোৱাৰলৈ ধৰিলে, আৰু তেওঁ নিজ বাহুবলেৰে ওচৰৰ পৰ্বতীয়া জাতিবিলাকক (২) লতীয়া কৰি ল'লে। তাৰ পাচত, ১২২৩ খ্ৰীষ্টাৰত তেওঁ ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ ফালে আহি, ভদ্ৰসেন নামেৰে ৰা এজনক যুদ্ধত ঘটায় তেওঁৰ ৰাজ্যৰ খেতগিৰি পৰ্বতৰ নগৰ মাৰি অনেকৰ আৰু বিবিধ ব্যৱসায়ী মানুহ পালে, আৰু তাতে এটা দুৰ্গ স্থাপন কৰিলে। গৌৰনাৰায়ণে ১৯২৩ চনত, পুৰত নতুনকৈ ৰাজধানী পাতি ৰত্নপাল নাৰ গ্ৰহণ কৰে। এওঁৱেই চুটিবিলাকৰ প্ৰথম ৰা। তশোক পৰাস্ত কৰাৰ পাচত যাব ন্যায়পাল নামেৰে আৰু এজন ৰজাক আক্ৰমণ কৰে। তেওঁ যুদ্ধ নকৰাকৈয়ে তেওঁৰ ৰসেখী নামেৰে জীয়েকক ৰখবলৈ বিয়া দি, তেৰে সৈতে মিতিৰ পাতিলে। তাৰ পাত, বলে নিজৰ ৰাজ্যৰ শীমাই শীমাই এটা বৰ ভাঙৰ গড় ৰজাই সোণা- গিৰীলৈ উঠি আহিলে। | (১) এৰি গৰিয়ালেই সেই বিও নগৰ ফুলি চৰ। একে এম শাজী আৰ জীয়ৰী কৰি দেৱীৰ মন। কুঞ্জিগাৰী নামৰ সৈয়ে পিনিছিগাৰেৰে বুলি না বলাই যায়। ( () আতি মুঠেই ৬ এ চুলা আছি। সেই ৬ ঘৰৰ লগতে লগিৰি পত, কাগিৰি গত, গলা ও লগিৰি পত, অগিৰি পৰ এৰে পতা বা মাৰি, তা বিলী চলাফে দ গ লৈ, লোকে একা বাইতে। শিলায় লাতি বিবি ওমী, পু। [ ১৩৯ ] ১৩ চুটিয়া ৰ। কমতা কুঁৱৰী:- ন্যায়পাণৰ কন্যা, দেখৰী মহিৰীৰ গৰ্ভত, ৰ ঔৰসত, ১৯২৬ চনত, বিয়ধ্বজপালৰ জন্ম হয়। পুতেক ছেকা লত, যত্নঘৰে তেওঁলৈ ছোৱালী বিচাৰি, ওচৰত মিতি পাতিবৰ যোগ্য লোক নেদেখি, কমতাপুৰৰ ৰা নীল কন্যা এটি বুজিবৰ নিমিত্তে কটকী পঠিয়ায়। কিন্তু, সেই কালৰ মহাপৰাকী। অভিমানী নীলজে ৰধ্বজৰ প্ৰস্তাৱ সগৰ্বে দলিয়াই পেলালে। সেই কত অপমানিত হৈ, বাজে কমতাপুৰ ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবৰ অৰ্থে, চুটিয়া ৰাজধানীৰপৰা মতা- পূৰলৈকে আলি বাই, দিনটোৰ ৰাটৰ অন্তৰে অৰে কোঠ মৰাই লৈ, বিপুল আয়ো- অনেৰে যুদ্ধযাত্ৰা কৰি যথাসময়ত নীলধ্বজ ৰজাৰ ৰাজ্যৰ সীমা পালেগৈ। নীলনে চুটিয়া ৰজাৰ এনে আক্ৰোশ আৰু মোজন দেখি পেটে পেটে শা কৰিলে। গতিকে তেওঁ ৰধ্বজৰ লগত যুদ্ধ নাপাতি সজিৰ এৱ কৰিলে। সেই সবি সূত্ৰ অনুসৰি, নীলজে তেওঁৰ জীয়েক কেইগৰাকীৰ ভিতৰত শৰাতকৈ সুনীটিকে সালতাকে ৰাজমোগ্য যৌতুকেৰে সৈতে ৰধ্বজ ৰজাৰ পুতেক বিজয়ধ্বজালৈ বিয়া দিলে। | গোৰেশ্বৰৰ লগত মিত্ৰতা:-এ ১৩০৪ চনত গৌৰদেশৰ পাছাৰে সৈতে সখি বাই বলে মিত্ৰতা কৰে। গৌৰেশ্বৰৰ লগত মিত্ৰতা কৰি লিখা-পঢ়া শিক্ষাৰ নিমিত্তে তেওঁৰ ঘৰত ৰত্নজে নিজৰ পুত্ৰ এটি থৈ আহে॥ কমতাপুৰৰপৰা ৰত্নধব উলটি নিজৰ ৰাজ্যলৈ অহাৰ কিমান দিনৰ পাচতে, গোৰেশ্বৰৰ ঘৰত থৈ অহা তেওঁৰ পুৰটিৰ মৃত্যু হয়। গোৰেশ্বৰে সেই ৰাৰে মাতিক দুখিত হৈ, সেই ল’ৰাটিৰ শৱটি অতি যতনেৰে চুটিয়া ৰাজধানীলৈ পঠিয়াই দিয়ে। সেই সময়ত ৰত্নধ্বতে সিন্ধুক্ষেত্ৰত নতুন নগৰ এখনি পাতিৰৰ অৰ্থে বানোলন কৰিছিল। তেনেতে, পুতেকৰ শৱ আহি পোৱাত, বেজাৰৰ সোঁৱৰণী ঘৰণে তেওঁ সেই নগৰতে সেই শৱসৎকাৰ কৰি মৈদাম দি, তাৰ লগ নাম পাল-শৱ দিয়া’ (খৎ, পাল। শৰ পোত ঠাই) বা ‘শৱ-দিঘাট’ ৰাখিলে (১)। আজিকালিৰ শদিয়া চহৰ নামৰ এয়ে আতিগুৰি, পাল শ দিয়া নাম লৰচৰ হৈ বৰ্তমান শদিয়াত ৰৈছেগৈ। | বিজয়ধব পাল-ঐঃ ১০০৫ চনত ৰত্নপালৰ পৰলোক হয়। তেওঁৰ পাচত পুতেক বিজয়পালে বছৰদিয়ে ৰাজপাট খায়। তেওঁকো লেখত লৈ, সেই বংশ ক্ৰমান্বয়ে বিক্ৰমধ্বজপাল, গৰুড়ধ্বজপা, শবপাল, মউজাপান, জয়নাল আৰু কপাল নামেৰে সাতজন ৰজাই ৰা কৰে। সেইসকলৰ ৰা লেখত লবলগীয়া ঘটনা হোৱা জনা নাযায়। ইবিলাকক জমে শিৱনাৰায়ণ, এগৰা, এমতনাৰায়ণ, হৰিনাৰায়ণ, গোলোকনাৰায়ণ, ব্ৰনাৰায়ণ, সত্যনাৰায়ণ নামেৰে জানা যায়। (২) | এৰশাল:-কবজৰ মৃত্যুৰ পাচত, তেওঁৰ পুতেক ধৰ্মৰ ৰা হয়। এই নাৰ কাললৈকে নিঃসন্তান ছিল। সন্তানৰ মূখ দেখিৰৰ বিয়াহেৰে তে অনেক দোয়ীৰ ধন বাৰু পূলে বাকিৰাৰ পায়, ঢাকা কে ১), (২) মিলনাৰাৰ সমাণিত ধৰি ৰী , ৯৪ পৃষ্ঠা। = [ ১৪০ ] অসমৰ ৰূৰী তা লাভ কৰে। বহু সাধনাৰ ফলত লাভ কৰাৰ কাৰণে ছোৱালীটিৰ নাম ‘সাধনী বলা হয়। সাধনীৰৰ ৰূপহী ছোৱালী আছিল। বয়সৰ লগে লগে সাধনীৰ পৰণ্যৰ জেউতি চৰিবলৈ ধৰিলে। লাহে লাহে সাধনীৰ ৰিহৰ কাল উপস্থিত হ'লহি। কিন্তু কৰ নিমিত্তে উপযু পাত্ৰ বিচাৰি নাপাই ধৰ্মজ ভাবনাত পৰিল। (১) শেহান্তত, তেওঁ সৰ পণ পাতিবলৈ মন কৰে। সেই ভাৰ মনত লৈয়ে তেওঁ এদিন অকলশৰে ফুৰিবলৈ যায়। এনেতে, তেওঁ ‘পাল-শৱ-দিয়া মৈদামৰ ওপৰত এটা কেৰ্কেটুৱা অহা- যোৱা কৰি থকা দেখিলে। খেদি দিলেও কেৰ্কেটুৱাটো নাযায়। ধৰ্মধ্বজে বহ এৰজেও সেই পটকিক খেদিব নোৱাৰি, হঠাৎ এই পণ কৰি উঠিল যে যেয়ে একেপাট কাড়েৰে কেৰ্কেটুৱাটো শালি মাটিত পেশাহি পাৰিব, তাকে তেওঁ সাধনী আইদেউক সম্প্ৰদান দিৰ। সেই গুদে সেই মৈদামৰ টোলতে সাধনী সয়ম্বৰৰ ৰঙা সজোৱা হ'ল। অনুপমা পৱতী নাৰ পৰম গুণৱতী সাধনীক লাভ কৰিবৰ অৰ্থে ভালেমান কৃতবিদ্য ৰাজপুৰুষ কেৰ্কেটুৱা বিবিলৈ গ'ল। কিন্তু, নানা ঠাইৰপৰা গৈ সমবেত হোৱা ভালেমান সিদ্ধহস্ত লোকেও কৃতকাৰ্য হ’ব নোৱাৰিলে। সদৌশেহত, নিতাই নামেৰে সামান্য চুটিয়া ল’ৰা এটাই বৰ ণ অনুসৰি কেৰ্কেটুৱাটো একোট কাড়েৰে শালি মাটিত পেলালেহি। আমাৰ ঘৰৰ ল'ৰা এটাৰ সেই কাৰ্য্য নেধি সভায় সকলোৱে বিস্ময় মানিলে। কিন্তু বলে নিজৰ এতিয়াৰ পিছলি নোৱাৰি সেই সামান্য চুটিয়া ল'ৰাটোকে স্বামী বৰণ কৰিবলৈ বাধনীক আদেশ দিলে। সুশিক্ষিতা, সচ্চৰিত্ৰ, পৰম ৰূপৱতী ৰাজকন্যা শাধনীয়ে হচিতেৰে পিৰ ৰা পালন কৰিলে। তাৰ পাচত, ধৰ্মজে ভাবি চালে যে তেওঁ পুলক হেতুকে, এনেয়েও তেওঁৰ বংশৰপৰা ৰাজসিংহাসন যাৰ; এতেকে যেনে তেনে উপায়েৰে তেওঁৰ একেটি মাধোন কন্যাসন্তান সাধনীক ৰাজ্যৰ গৰাকিণী পতাই তেলক্ষ্য হোৱা উচিত। এনে ভাবি, তেওঁ ততালিকে নিজৰ মূৰৰপৰা ৰাজমুকুট নিজে হাই লৈ সেই চুলিৰ মূৰত পিন্ধাই দি, আৰু ‘কুবেৰদত্ত সম্পত্তিখিনি তেওঁৰ হাতত গতই দি, সমবেত ৰাইজৰাগত এই বুলি ঘৰণা কৰিলে যে সেই দিনাৰপৰা তেওঁ ৰজা গগিল, চুটিয়া ৰাজপাটত সাধনীক লাভ কৰা চুটিয়া ল’ৰাৰহে অধিকাৰ হ'ল। তাৰ পাত, ৰাজপাটত উঠি, নিয়ে, সেই ৰাজবংশৰ ৰীতি অনুসৰি, নীতিপাল নাম গ্ৰহ কৰে। নীতিলাল-নীতিশালেই চুটিৰ সদৌশেহতীয়া ৰ। তেওঁ ৰজা হৈ আগৰ লগৰীয়া লাত মাহৰিৰ লগত ঘনিষ্ঠ ৰাখি সিহতৰ ৰাজ্যৰ তাৰ ভাগৰ বিষয় ৰাৰ বিলৈ ধৰিলে। গতিকে, ৰাজ্যত নানা তৰহৰ অধ্যায় উপৰ আদি বাড়ি চাৰিওফালে হাহাকাৰ লাগি উঠিল। এবিলাকে পাচলৈ তেওঁক নীতিমালৰ সলনি এনীতিৰ নাম কি গৰিহণা হিৰলৈ ধৰিলে। তেওঁৰ নীতিহীন শাসনত ছুটিয়া ৰাজ্যৰ দুৰ সীমা নোহোৱাত পৰিল। পিত, সেই বাতৰি লাহে লাহে আহোম ৰয়াৰ ওচৰ | শালগ। সেই সময়ত হোম ৰা দেৱ চুমু ৰা অৰ্গনা বা পলি | (১) সাৰি শাৰ সাধনী পাল, সনক লৈ মালাr এই আক্ষেপ
- তৈল আইনানী বিয়া গিৰিকৰিছিল। [ ১৪১ ] ১৫১
চুটিয়া ৰা আছিল। এইজনা স্বৰ্গদেৱৰ ৰাৰ কালত, ঐঃ ১৬১৯ চনত চুটিয়া ৰজাক আহোম যাই যুত ঘটাই তেওঁৰ ৰা আহোৰ ৰাজ্যৰ চাষিত কৰি লয়; আৰু শদিয়াত ‘শদিয়াখোৱা গোহাঞি খিতাপেৰে শাসনকৰ্তা এজন নিগাজীকৈ পাতি থৈ, চুটিয়া- বিলাকক অসমৰ চাৰিওফালে সি চৰতিকৈ থিতাপিত কৰি সিবিলাকৰ পুনৰনৰ শক্তি নাশ কৰা হয়। সেই বিয়ে আহোম ৰজাৰ ৰাজত বহলাই কোৱা গৈছে। সেই যুতে নীতিপালৰ মৃত্যু ঘটে; আৰু তেওঁৰ সাধনী ৰাণীয়ে, ‘কুবেত্ত সম্পত্তি বুকুত বাজি লৈ, চন্দনগিৰি পৰ্বতৰ টিৰপৰা তলৰ কুণ্ডলৈ জাপ দি অত্যাগ কৰে। (১) | সাধনাৰায়ণ-সাধনীক বিয়া দিয়াৰ পাচত, ধাধবপাল ৰাৰ পুত্ৰ এটিও জন্ম হয়। বহু সাধনাৰ ফলত লাত হোৱাৰ কাৰণে, ল’ৰাৰ নাম সাধনাৰায়ণ’ বখা হৈছিল। সাধকৰ জন্মৰ পূৰ্বেই ধৰ্মধ্বজে নোৱায়েক নীতিপালক ৰাজপাট এৰি দিয়া হেতুকে, সাধকে পিতৃৰাত ৰজা হব নোৱাৰিলে; কিন্তু নীতিপালক বধ কৰি আহোম এই চুটিয়া ৰাজ্য দখল কৰাৰ পাচত, পাঁচ বছৰীয়া (২) সাধনাৰায়ণ মা-অসমত উত্তৰে কবিৰৰ আলি, দক্ষিণে ব্ৰহ্মপুত্ৰ, পূবে ৰৌতা, পছিমে ধনশিৰী এই চতুলীমাৰ ভিতৰৰ ৰাত এজন শৰণীয়া শাসনকৰ্তা পাতি ৰাখে। চুটিয়া পাতি ঘোৰ শাক্ত ও কালীভক্ত আছিল। সিবিলাকে কেঁচাইঘাতী গোৰ্মনীক নৰবলি দি পূজিছিল। আহোম ৰজাই দেশ দখল কৰাৰ পাচতে চুটিয়াৰ পুৰোহিত ‘দেউৰী’বিলাকে নৰবলিৰে পূজা দিছিল; কিন্তু পাচলৈ প্ৰাণও হোৱা অপৰাধীকহে বলি দিব পাৰিছিল। শদিয়াৰ কেঁচাইখাতী গোসানীৰ পীঠস্থানত চুটিবিলাকে তামৰ মন্দিৰ সজাই লৈ মহা আড়ম্বৰেৰে কালীপূজা প্ৰৱাইছিল। সমসাময়িক ভাৰত বুৰঞ্জীৰ কথা আগৰদিনৰ বিদৰ্ভ নগৰ বা এতিয়াৰ শদিয়া অঞ্চলৰ সদৌ শেহতীয়া চুটিয়া বলা নীতিপালৰ পত্নী সাধনী ৰাণীৰে সৈতে পুৰণি ৰাজনৰ অন্তৰ্গত চিতোৰ ৰাজ্যৰ সদৌ- শেহতীয়া ৰজা তামসিংহৰ পত্নী পদ্মিনী ৰাণীৰ ৰিজনি নিমকৈ খাটে। সাধনী কুঁৱৰীয়ে কনচেং আৰীয়াৰ হাত এৰাবৰ উদ্দেশে চলনগিৰি টিৰপৰা কুণ্ডি কুণ্ডলৈ পৰি পৰি অত্যাগ কৰিলে; পলিনী ৰাণীয়ে আলাউদ্দিন চুলতানৰ হাত এৰাবৰ উদ্দেতে চিতাত পৰি অত্যাগ কৰিলে। ঘটনা দুটা এটামান শতাৰীৰ মানোন ব্যবধান। নীতিপালৰ কুশাসনৰ লগত চেকেণ্ডৰ লোজীৰ পুত্ৰ ইব্ৰাহীম লোভীৰ সমসাময়িক অজাচাৰী শাসন বিজাৰ পাৰি। নীতিপালৰ কু-শাসনৰ পৰিণাৰত দুটি পাহাম ৰাজ্যৰ বুকুত সোমাল, ইব্ৰাহীম লোভীৰ কু-শাসনৰ পৰিণাত দিলীৰ ৰাজপাটত লোতী বংশ লোপ হৈ মোগল বংশৰ পোৰ ৰজা ৰাৰৰ যিলীখৰ হৰি। তাৰ পাচত, ১৫২৬ টাপ দিল্লীত মোগলৰ একাধিপত্য চলিৰলৈ ধৰিলে। (১) নীতিশ বা পৰিলত হয় সেনাপতি - পৰ গোসলই মন আসল বিল। সানীৰ সৰ্গে লই তা অৱ , তাৰীয়া লে কে ল খালি। এনেতে দুআৰ গীব আলি খুলে মশা মুক্ত , আমীয় গিৰি পৰিপাৰ লৈছিয়ে। শৰী এ এ ১ গায়ৰ কুমাৰ মুসলাথিত “ৰিাৰণ বুৰঞ্জী ১৮৫ পৃষ্ঠা দে। [ ১৪২ ] আধ্যা-৩ কছাৰী ৰজা আশিক ফৰী ৰজা : আদিতে শদিয়া পৰ্বতৰ সমীপত ১২ ঘৰ কছাৰী আছিল। তাৰে এঘৰৰ এটা মাণিক নামেৰে কছাৰী সেই বাৰঘৰীয়াৰ ওপৰত গৰু- বলা হয়। কালত, তেওঁ নিজৰ বুজি-কৌশলেৰে সেই বাৰঘৰ কছাৰীৰ লগত সেই এসৰ আশেপাশে ভালেমান গাওঁ দখল কৰি লৈ, কছাৰী ৰজা’ খিপেৰে প্ৰখ্যাত হৈ উঠে। তেতিয়া মাণিক ৰজাৰ ৰাজ্য পূবে শদিয়া, পছিমে দিখৌমুখ, উত্তৰে দিহিৰ দক্ষিণপাৰ, দক্ষিণে দিলিহৰ কেন্দুগুৰি এই চতুঃসীমাৰ মাজত বিস্তৃত আছিল (১)। | কৰী ৰা চচেমকা:-সেই একে সময়তে দিখৌ আৰু ধনশিৰীৰ মাজৰ এছোৱা ৰাজ্যত, অতি পুৰণি কালৰ দ্বিতীয় পাণ্ডৱ ভীমৰ ঔৰসত হিড়িম্বাৰ গৰ্ভজাত টোৎকচৰ বংশধৰ কছাৰী ঠাল এটায় ধাৰাবাহিকৰণে ৰাৰ কৰি আহিছিল। সেই ঠালৰ মানুহে হাবিৰ মাজত ১০ ঘৰীয়া, ২• ঘৰীয়াকৈ গাওঁ পাতি বসতি কৰিছিল। সেইবোৰ গাৱলীয়া ৰাজ্যৰ অধিপতি ছিল কছাৰীৰজা চচেমফা (২)। ১২২৯ এটাৰত আহোম ৰজা চুকাফা স্বৰ্গদেৱে পূৰফালৰ কছাৰী ৰাজ্য ক্ৰমাৎ দখল কৰি, শদিয়া আলীয়া কছাৰীবিলাকক দিখৌ পাৰ কৰি পহিমলৈ খেদি পঠিওৱাত, সিৰিক ধনশিৰী ফৈীয়াৰ লগত যোগ হ'লগৈ। তেতিয়াৰপৰা দুয়ো ফৈদ লগলাগি একৈীয়া হৈ ধনশিৰী উপত্যকাত কছাৰী ৰাজ্য বিস্তাৰ কৰিবলৈ ধৰে। | কছাৰীৰিলাক ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাৰ আদিবাসী মানুহ। সিবিলাকে নিয়ে দোবংশ বুলি চিনাকি দিয়ে; কিন্তু পছিমৰ ফালে সিবিলাক মেছ নামেৰেহে অনাজাত। আহোমসকলে কছাৰীৰিক টিমিছা বুলিছিল। কিন্তু, যপি সিবিলাক নানা নামেৰে অভিহিত হৈছিল, কছাৰী নামেইহে সিবিলাকৰ চলা নাম, আৰু সেই নাম অনুসৰিয়েই কাছাৰ জিলাৰ নাম হৈছে। কছাৰীবিলাক পৌৰাণিক যুগৰ দ্বিতীয় পাও ভীমৰ ঔৰসত হিড়িমাৰ গাত ঘটোৎকচৰ বংশৰ বুলি কিন্তী প্ৰচলিত আছে। সেই মতেই, হিড়িকাপুৰ ৰা ডিমাপুৰ নামৰ উৎপত্তি; আৰু সেই ডিমাপুৰৰ অধীশৰ ৰী ৰজাসকলে হিড়িম্বেশ্বৰ উপাধি লৈছিল। | কৰীৰিক কোনো লিখা বুৰঞ্জী নাই। আহোম আৰু কোচ জাৰে সৈতে মশক নলগালৈকে ৰী সকলৰ নাম পৰ্যত কিদন্ডীমূলক। ঐ আমোবশ শীত এই ফৈ কছাৰী ৰা ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ ফিশপাৰে দিখৌৰপৰা কল নৈলৈকে বিস্তৃত ছিল। ইয়াৰ ভিত নশিৰী উপত্যকা এখত সিবিলাকৰ | (১. (, মিল- বি ( Compiled and edited by Profoors. A, Bhuyan Totthou১১৬ গজ। [ ১৪৩ ] কছাৰী ৰা এছু আছিল, আৰু কাছাৰ পাহাৰৰ কিয়দংশ সিবিলাকৰ দখলত পৰিছিল। চতুৰ্দশ খ্ৰীষ্টাব্দত দিখৌৰ পূবে বিস্তৃত হোৱা কছাৰী ৰা লাহে লাহে এৰা পৰিবলৈ ধৰে। পঞ্চদশ ষ্টাৰৰ শেহছোৱাত সেই সীমা লৈয়ে কছাৰী আৰু আহোম ৰজাৰ মাজত ৰণ-বিগ্ৰহ চলিছিল। প্ৰথম-প্ৰথমতে সেই ৰণত আহোম বা বাটিছিল; কি তাৰ পাচত, আহোম ৰজাই কছাৰী ৰজাক জিনি, কছাৰী ৰা ক্ৰমাৎ ঠেলি নি, ধনশিৰী সীমা পোৱালেগৈ। | খুনখৰ-ৰাজ্যৰ সীমা লৈ কছাৰী ৰজা আৰু আহোম আৰ মাজত ভালেমান দিনলৈকে ৰ চলি আছিল। ১৫২৬ ষ্টাৰত ধনশিৰীশীমালৈ দুয়োপক্ষ মাজত দুখন ৰণ লাগে। প্ৰথমখন ৰণত কছাৰী ৰজাৰ নৱ হৈছিল; কিন্তু পাচ খনত আহোম ৰজাৰ জয় ঠাৱৰ হয়। তাৰ পাচত, ১৫৩১ এটাৰত সেই যুদ্ধই আকৌ অলি উঠিছিল। এইবাৰ আহোম সেনাই কছাৰী সেনাক হোহকাই নি একেবাৰে সিবিলাকৰ ডিমাপুৰ নগৰ আক্ৰমণ কৰিলেগৈ, কছাৰী ৰজা খুনখৰ নিপায় হৈ পলাল; কিন্তু তেওঁৰ ভায়েক ভেচ্ছক ধৰি বধ কৰা হ'ল। ডেট:-খুনখৰা ৰজা পাই যোত, তেওঁৰ কুটু ডেটচুক আহোম সেনাপতিয়ে ডিমাপুৰত ৰজা পাতি আহে। তেওঁ আহোমৰ বীকাৰ কৰি, ছবি এবাৰ মুকুতাৰ মণি, এখন দুগদুগ আৰু এটা মোৰ আহোম বজালৈ সন্মানী কৰ পঠিয়াবলৈ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছিল। পিছে, সেই প্ৰতিশ্ৰুতি ডেটচুলে লপ পাচতে পাহৰি পেলালে। গতিকে সেই আপাহতে আহোম স্বৰ্গদে চুদে ১৫৫৬ এটাৰত ডিমাপুৰ ৰাজ্য পুনঃ আক্ৰমণ কৰালে। ভেটুচুকৰণত হৰুৱাই ৰধ কৰা হ'ল, তাৰ ফলত ডিমাপুৰ ৰাজ্য সম্পূৰ্ণ আহোম ৰজাৰ খাচ, দখলত পৰিল। তেতিয়াৰপৰা কছাৰীৰিক ভিমাপুৰৰ পৰা জাগি মায়ং ৰা মায়বাত থিতাপিত হ'লগৈ। | ডিমাপুৰ নগৰৰ ভগ্নাৱশেষে আজিও প্ৰৱল প্ৰতাপী কছাৰীৰ চিনাকি দিব লাগিছে। বৰ্তমান ভিমাপুৰ থানাৰ সমুখত, ধনশিৰী নৈৰ কিৰ পাৰত, সেই নগৰৰ পকী গড় আৰু ৰাৰ-দুৱাৰ অদ্যাপি দেখিবলৈ পোৱা যায়। নমূনালে তাৰ দুটা দীৰ্ণ চিত্ৰ আৰু পকী ৰাজ-দুৱাৰৰ চিত্ৰ এই পুখিত লগাই দিয়া হৈছে। | চক্ৰধাজ-দৈয়াং নৈৰ ওচৰত কাচাৰী পথাৰত আৰু এখন পুৰণি নগৰৰ চিন। পোৱা যায়। সেই নগৰ কছাৰী ৰজা চলে পাতিছিল বুলি জনা যায়। কি ইতিপুৰ্বেই ধনশিৰী উপত্যকা এৰি অহৰ নৈৰ দাতিত মা মায়ত কৰী উপনিবেশ স্থাপিত হৈছিল। বৰূপত, খঃ ১৬০০ চনলৈকে এইহোৱা ছাৰী অৰ যুগ। চিলাৰায়ৰ লা -মায়ং বা মায়বত গৈয়ে কছাৰীৰিলাকে শক আক্ৰমণৰ হাত নাৰিৰ পৰা নাছিল। ষোড়শ টাৰৰ মাজহোৱাত বিখ্যাত কে নামণৰ আৰেক পকাত ফুৰ চিলাৰায় কী যাক এ কৰেগৈ (১); সেই আক্ৰমণ আৰী ৰা সম্পৰ্কে লি। এ বছৰি ৭০০০ টাকা, ১০০ ১ গোষ এইখানেই শেষ। [ ১৪৪ ] অসমৰ বুৰঞ্জী টকা সোণৰ মোহৰ, আৰু ৬টা হাতী ক শোধাবলৈ মান্তি হৈ, কছাৰী ৰজাই মহাকা নৰনাৰায়ণৰ ধীনতা স্বীকাৰ কৰে। | শব্দন-নতুন উপনিবেশত থিতাপিত হোৱা কছাৰী ৰবিলাকৰ ভিতৰত শক্ৰমন এজন বৰ প্ৰতাপী ৰজা হৈ উঠিছিল। সপ্তদশ খ্ৰীষ্টাব্দৰ আৰণত কছাৰী ৰাৰ ডিমৰুৱাৰ শাসনকৰ্তা এভাকৰক জয়ন্তীয়া ৰা ধনমাণিকে বন্দী কৰি নিয়েছি। কছাৰী যা শাষনে ভতিজাক প্ৰভাকৰক এৰি দিবৰ কাৰণে এনোৱাতত জয়ন্তীয়া ৰজাই তালৈ আওকাণ কৰিলে। সেই কথাত কুপিত হৈ, শত্ৰুদমনে জয়ন্তীপুৰ আক্ৰমণ কৰেগৈ। ফলত, ধনমাণিক যুদ্ধত ঘাটি শত্ৰুদমনৰ শৰণাগত হয়। | ৰহাৰ -জয়ন্তীপুৰৰ যুদ্ধ সন্ধিৰ সুত্ৰমতে ধনমাণিক ৰজাৰ পুত্ৰ যশমাণিক জামিন খণে কছাৰী ৰজাৰ নগৰত বন্ধুৱা হৈ ৰৈছিলগৈ। তাৰ পাচে, ধনমাণিক মৃত্যুৰ পাচত, শত্ৰুমনে যশমাণিকক মুক্তি দি পিহৰাজ্যত ৰজা পাতে। কিন্তু যণিকে সেই উপকাৰ পাহৰি, শক্ৰমনৰ দৰ্প ভ্ৰষ্ট কৰিবৰ অভিপ্ৰায়ে, তলে তলে, জীয়াৰী বিয়া দি, আহোম স্বৰ্গদেৱেৰে মিত্ৰতা কৰে। সেই আলমতে, যশমাণিকৰ সপকে চুচেংফা বা এতাপসিংহ স্বৰ্গদেৱে কছাৰী ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰায়; ৰণত ঘাটি কছাৰী ৰা মায়বলৈ পলাই যায়। তাৰ পাচত, মহা পৰাক্ৰমী শত্ৰুদমনে আকৌ আহি উলটি ধৰাত, ১৬৩০ খ্ৰীষ্টাব্দত, ৰহাত দুয়োপক্ষৰ মাজত এখন ঘোৰতৰ যুদ্ধ হয়। সেই যুত জয়লাভ কৰি, শক্ৰমনে প্ৰতাপনাৰায়ণ’ বা ‘পদমন’ নাম লয়, আৰু নিজৰ ৰাজধানী মায়ৰদৰ নাম কীৰ্তিপুৰ ৰাখে। এনেতে আহোমৰ ৰাজ্যত মুছলমানৰ আক্ৰমণ পৰাত, আহোম গগনেৰে কছাৰী ৰজাৰ লগত লগা সেই যুদ্ধ স্থগিত ৰাখিলে। (১) মৰনাৰায়ণ-শত্ৰুদমনৰ লোকা হোৱাত, পুতেক নৰনাৰায়ণ ৰা হয়। তেওঁ শাসনাৰ লৈ আহোম আগন্তুক আক্ৰমণ নিবাৰণ কৰিবলৈ আয়োজন কৰি থাকোতেই তেওঁৰ অকাল মৃত্যু ঘটে। ইয়াত ৰাজে নৰনাৰায়ণৰ ৰাৱণত লেখত লবলগীয়া ঘটনা হোৱা নাই। ভীমৰ্গ-নৰনাৰায়ণৰ পাচত, সদায়েক ভীমৰ্প কছাৰী ৰাজপাটত উঠে। তেওঁক ভীমৰল নামেও না যায়। শক্তমনৰ ৰাত আহোমকছাৰী ৰণত তেওঁ প্ৰধান সেনাপতিৰ বাৰ পাইছিল। ভীমৰ্ণ ৰৰ বাহুবলী ৰা আছিল। আহোম ৰ্গদেৱৰ বৰ্ণ চুৰ্ণ কৰিবৰ মনেৰে তেওঁ বিপুল আয়োলনেৰে ধনশিৰীৰ সীমাত আহোমৰ বা ক্ৰমণ কৰিছিললৈ; কিন্তু সেই সময়ত আহোম ৰাজ্যত মুছলমানৰ আক্ৰমণ পৰাত মৰ্গলৈ এগৰাকী আহোম গাভৰ বিয়া দি, তেওঁৰ লগত মিতা স্থাপন কৰা হয়। এনেতে, ১৬৩৭ খ্ৰষ্টাব্দত ভীমৰ্পৰ অকাল মৃত্যু ঘটে। -ভীমৰ্পৰ পাচত, তেওঁৰ পুতেক ইবত মায়ং ৰা কীৰ্তিপুৰত । তে, আহেম বৰ্গছেৰে সৈতে পূনঃ মিলা-প্ৰতি আপনৰ অৰে, ভালেমান উপহাৰৰে সৈতে চুচেংফা স্বৰ্গদেৱৰ ওচৰলৈ ললেন-পত্ৰ দি কটকী পঠিয়াইছিল। কিন্তু, অৰ্গণে চুমোই কছাৰী ৰজাক স্বাধীন ৰা বুলি মানিৰলৈ মাতি হৈ, সেই কটক (১) এনীষণ কৰাৰত ভিত্তিক মি গৈ [ ১৪৫ ] কছাৰী ৰা নীৰভাৱে বিদায় দিয়ে। সেই কথাত ইবতে নতুন জামণৰ আশা কৰি, ধনশিৰী সীমাৰপৰা তেওঁৰ শাসন একেবাৰে উঠাই নিয়ে। ইবতে, ১৬০০ এালৈকে, সাত এই মাথোন ৰা কৰে। বৰ্ণমায়ণ-ইৰ পাচত, বীৰ্ণনাৰায়ণ ৰা হয়। তেওঁ নিজৰ দুৰ্বলতা আনি, পাহোমৰে সৈতে বৈবাহিক সূত্ৰেৰে মিত্ৰতা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে। আৰ, তেওঁ আহোম স্বৰ্গদেৱৰ কৰ-কাটলীয় তলতীয়া ৰজা বুণিীকাৰ কৰাত, চুচেংফা স্বৰ্গদেৱে এগৰাকী আহোম গাভৰু তেওঁলৈ বিয়া দি মিত্ৰতা ৰক্ষা কৰিলে। কিন্তু, সেই মিত্ৰতা পেটেসমন্বিতে কোনো পক্ষেই গ্ৰহণ কৰা নাছিল। তাৰ পাচতো ভিতৰি আহোম অৰ্গদেৱ আৰু কৰী ৰাৰ মাজত মনান্তৰ চলি আছিল; আৰু ১৬৬• এটাৰ অৰ্গদেৰ জয়সিংহই ৰীৰ্পনাৰায়ণক প্ৰকাশ্যে সাৱধান কৰি দিব লগাত পৰিছিল। ৰী- নাৰায়ণ, ১৪৪ খ্ৰীষ্টাব্দৰপৰা ১৬৭১ খ্ৰীষ্টাব্দলৈকে, ২৭ বছৰ ৰাজৰ কৰে। ভায়খাজ-খ্ৰঃ ১৬৭১ চনত বীৰদৰ্পনাৰায়ণৰ লোকাভৰৰ পাচত, মায়ৰাত গড়ধ্বজনাৰায়ণ, নিৰ্ভয়নাৰায়ণ, মকৰধ্বজনাৰায়ণ, মেনাৰায়ণ, যশমতনাৰায়ণ, প্ৰতাপ নাৰায়ণ (২য়), বীৰদৰ্পনাৰায়ণ ২) উদয়াদিতনাৰায়ণ এই কেইজন ৰজাই ৩০ বছৰ ৰাজত্ব কৰে। তাৰ পাচত, ১৭০২ খ্ৰীষ্টাব্দত তাম্ৰধ কছাৰী ৰাজপাটত ৰহে। তেওঁ ৰা হৈয়েই আহোম স্বৰ্গদেৱৰ অধীনতা অস্বীকাৰ কৰি, নিজে স্বাধীন ৰা বুলি ঘোষণা কৰিলে। তাৰে ফলাফলত বিশ্বনাথৰ বিৰাট দৰবাৰত (১) কছাৰী আৰু জয়ন্তীয়া ৰজা আহোম স্বৰ্গদেৱৰ শৰণীয়া হয়। আহোমকছাৰী-জয়ন্তীয়াৰ মাজত সবাতোবৰ কৰা ৰং-ৰীৰজা তাম্ৰধ্বজৰ আচৰণত কুপিত হৈ, ১৬২৮ কত মহাৰজা কসিংহ স্বৰ্গদেৱে কছাৰী ৰাজ্য মাৰি খিলঞ্জীয়া খ্যাতি ৰাখিবলৈ মন মেলিলে। সেই আকাকাৰে স্বৰ্গদেৱে তিনিজনা ভাঙ্গলীয়া মুখ্য কৰি, বৰবৰুৱবৰফুকন সমম্বিতে সদৌ ফুকন, বখোৱা, বৰুৱা বিষয়- সকলৰ মতামত আহ্বান কৰিলে; সকলোৱেই একমত হৈ স্বৰ্গদেৱৰ প্ৰভাৱ সমৰ্থন কত, স্বৰ্গদেৱে অনতিপলমে কছাৰী ৰাজধানী মায়ং আক্ৰমণ কৰিবলৈ যুগত ব্যৱস্থাত ধৰিলে। সেই অৰ্থে, বিশ্বনাথত বাহৰ পতাই লৈ, বৰ্গদেৱ স্বয়ং তাত বিতাৰিত হ'লগৈ। তাৰ পাচত, তালৈকে উজনি আৰু নামনি অসমৰপৰা সসৈতে ৰৰবৰুৱা আৰু বৰফুকন প্ৰমুখ্যে বাহনীয় সেনা-সেনাপতিসমূহক সমবেত কৰোৱা হ’ল; শাইয়া ফুকন, ৰাজখোৱা, বৰুৱা, বিষয়াসকলেৰে সৈতে গুৱাহাটীৰপৰা ৰফুকন, পানী ফুকন আৰু পানীদিহিঙ্গীয়া, তৰুৱাদিহিঙ্গীয়', বৰ-অভয়পুৰীয়া, পানীয়পুৰীয়া, পানীশঙৰীয়া, ওপৰ-পয়জীয়া, আঠগঞ, ৰাজখোৱা-বিষয়া সকলোকে আদেশ দি অনাই অৰ্গদেৱে বিশ্বনাথ বাহৰত সমবেত কৰালে। তাতে, বৰ্গদেৱে বৰবৰুৱাক ঘাই সেনাপতি পাতি, তেওঁৰ তলে সকলে মেল আৰু খেল সেন'-সেনাপতি সমৰিতে মুঠ ২৫০৭৭ জন পুৱা মানুহ দি, বিপুল আয়োজনেৰে কছাৰী ৰাজ্য মাৰিবলৈ ৰণ-যাত্ৰা কৰালে। পৰ্বতীয়া | ১১ আসা এইখনেই পোবন কি না। এইগৰয়াৰ গালা আসিত আজাৰ সি যাই আট লাভ কৰে। [ ১৪৬ ] অমৰ বুৰঞ্জী টেলি বৰাৰ মাত্ৰা হ'ল। ৰাটতে আমলথ টিলাত কোঠ বাজি ধাপ, দি থকা কী কিছুমানৰ লগত এখন ৰ লাগিছিল; সিহঁতক অনায়াসে ঢলিয়াই মাৰি ৰৈ, ৰাটত আৰু কেইখনমান ৰণত জিনি, আহোম সেনা মায়ং পালেগৈ। আহোম সেনাৰ আক্ৰোশ, মায়োজন আৰু বাৰিত গতি দেখি ময়বাৰ মানুহে গড় আৰু নগৰ এৰি তাগিবলৈ ধৰিলে। কছাৰী ৰজা তাজ পলাই খাচপুৰত ৰ'লগৈ। নগৰ লৈ, আহোম গুৱাই পালে,-হিলৈ ৭••, তাৰে কিছুমানত পিতলৰ মূৰ্ত্তি তোৰা, গন্ধক ২২• মোন, তামৰ কলহ ১৩, তামৰ ছাৰ বা ৬, লোহাৰে সজা যুৰ সঁজুলি ১২, হাত-পাত ১২, গণ ৫••, ম'হ ৬০,গৰু ৮,ডেকা-বুঢ়া, নিহ-তিনোতাৰে সৈতে মানুহ পালে মুঠতে ৩২ টা। এনেতে, তাতে বৰবৰুৱাৰ টান নৰিয়া হ’ল। বৰবৰুৱাৰ নৰিয়াৰ বাতৰি পাই, স্বৰ্গদেৱে পানীফুকনৰ তলে মুঠ ৩৪০৫১ জন ৰণুৱা দি, কলীয়া- ৰৰীয়া ফুকন, বৰগোহাঞি ফুকন, নৰা-কোৱৰ ফুকন আৰু সকাল গোহাঞিক কপিলীৰ বাটেদি ৰণ-যাত্ৰা কৰালে। পিছে, ইতিমধ্যত আহোম সেনাই মায়ং দখল কৰাৰ সংবাদ দি, স্বৰ্গদেৱলৈ বৰবৰুৱাই জনালে, বলে, নতুনকৈ ৰণ-বল যোগ দিয়াৰ আৱশ্যক নাই আৰ; কিন্তু সেই সংবাদ স্বৰ্গদেৱে পোৱাৰ আগেয়েই পানীফুকন সসৈতে মায়বাঙ্গত বৰৰকৰাৰ কোঠ পালেগৈ। তাৰ পাচত, খাচপুৰ দখল কৰি তাৰপৰা কছাৰী ৰা তামাক ধৰি আনিবলৈ অৰ্গদেৱে বৰবৰুৱাক আদেশ দিলে। পিছে, সেই সময়ত বিবিধ ব্যাধি, আহাৰ-পাটিৰ নাটনি আৰু বাট-খাটৰ দুৰ্গম অৱস্থা হেতুকে স্বৰ্গদেৱৰ আদেশ স্থগিত ৰাখিবলৈ প্ৰাৰ্থনা কৰি, বৰবৰুৱা আৰু পানীফুকনে বিশ্বনাথলৈ সংবাদ পঠিয়ালে; কিন্তু মহাৰজা সিংহ বৰ্গদেৱে, সেই প্ৰস্তাৱত কষ্ট হৈ, আকৌ টানি আদেশ দিয়াত, পানীফুকনৰ সৈতে বৰবৰুৱাই নৰিয়া গাৰেই খাপুৰলৈ মৰো-জীওঁকৈ -যাত্ৰা কৰিলে। পিচে, বাটতে নৰিয়া টান হোৱাত বৰবৰুৱা ঢুকাল; পানীফুকনে যাই সেনাপতিৰ বাৰ লৈ ক্ৰমাৎ অগ্ৰসৰ হ’বলৈ ধৰিলে। ইতিমধ্যত, জয়ন্তীয়া ৰা ৰামচিতে খাচপুৰবাসী তাৰ ওচৰলৈ পুতেকক পঠিয়াই কোৱালে, বোলে, কছাৰী ৰা লগ হয় যদি, দুয়ো লাগি আহোম ৰজাৰ গড়গাওঁ নগৰ মাৰিবগৈ পৰা যায়; যদি তেওঁ মাহি, য়ৰ ৰা বাচিক সাক্ষাৎ ককহি। তাম্ৰবল নগ’ল; বামদিকে তেওঁ মাতি পঠিয়ালে। সেই কথাত ৰু হৈ, ৰামচিং ৰজাই আজক, তেওঁৰ পত্নী মহাদেৰী আৰু পুত্ৰ-কোটি সমন্বিতে, ধৰাই মিলে। গতিকে পানীফুকনে খাজক খাগুৰত নাপালেগৈ। সেই সময়তে জয়তীপুৰ" আহোম বৈৰাগ দুজনক লগ পাই, কাৰী ৰাণ মহাদেবীয়ে মহাৰজা ৰুদ্ৰসিংহ বৰ্গদেৱৰ শৰণ মাগি এখন ভিতৰ-বিশ্বাস পত্ৰ পাঠয়ালে। তাৰ ফল বলে, জয়া মাৰি, ৰামচিং আৰু তাম্ৰধ্বজ দুইকে ধৰি আনি বিশ্বনাথ ৰাহৰত উপস্থিত কৰাৰলৈ বুলি প্ৰদেৱে পানীফুকন সেনাপতিলৈ আদেশ পঠিয়ালে। সেই আদেশানুসৰি, পানীংকনে জয়ৰ ৰা ৰামচিকৰণত হাই বন্দী কৰি, কছাৰী ৰজা তাৰে সৈতে দুইকে ধৰি নি বিশ্বনাশ বাত মহাৰ সিংহ গৱে চৰণত শোধাই দি সেৱা কৰিলেগৈ। কসিংহ মহাৰাই | মিল- chori Baranji, dited by Bibhodar s.x, Bhuya, Page se-৪; p. To Re w do. Account of Assam," edited by Sout Baudho Sarah. [ ১৪৭ ] কছাৰী ৰা বিশ্বনাথ বৰাৰ পাতি, কছাৰী আৰু জয়ন্তীয়া দুয়ো ৰজাক আহোম স্বৰ্গদেৱত শৰ লগোৱাৰ বিষয়ে আহোম ৰাজত্বৰ বৰ্ণনাত বহলাই কোৱা গৈছে। বিশ্বনাথত দৰবাৰ পাতি, কছাৰী আৰু জয়ন্ত ৰাজ্য আহোম ৰাজ্যৰ চামিল কৰা ৰাজা * খোবণা কৰি কসিংহ বৰ্গদেৱে তাক মায়বাত শৰণীয়া ৰজা পাতিলে; আৰু ৰামচিঙৰ লগতে ৰংপুৰলৈ লৈ গ'ল। তাৰপৰা অলপ দিনৰ পাচতে টান নৰিয়াত পৰি তায়ধ্বজৰ মৃত্যু হয়। ইফালে, ৰংপুৰ নগৰত জয়ৰ ৰজা ৰামচিঙৰ অকাল মৰণ ঘটে। সুদৰ্পনাৰায়ণ :—তাম্ৰধ্বজৰ লোকান্তৰ হোৱাত, আহোম ৰাজপ্ৰতিনিধি গৈ, তেওঁৰ বছৰীয়া নাবালক পুত্ৰ সুৰদৰ্পনাৰায়ণক মায়বাত শৰণীয়া ৰজা পাতি আহে। কিন্তু, আহোম ৰজাৰ তত্বাৱধানত বাৰ এছ মাথোন ৰাজত্ব কৰোতেই তেওঁৰ সকাল মৃত্যু হয়। সজিকাৰী-পুৰদৰ্পনাৰায়ণৰ পাচত হৰিশ্চন্দ্ৰনাৰায়ণ, কীৰ্তিচন্দ্ৰনাৰায়ণ প্ৰভৃতি কেইজনমান ৰজাই দুকুৰিমান বছৰ ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত, সন্ধিকাৰী নামেৰে এজন ৰজা। কছাৰী ৰাজপাটত প্ৰতাপী হৈ উঠে। প্ৰচলিত নিয়ম অনুসাৰে, ৰাজেশ্বৰসিংহ স্বৰ্গদেৱে তেওঁক ৰংপুৰ নগৰলৈ মাতি পঠিওৱাত সন্ধিকাৰীয়ে সদৰ্পে আহোম কটকীক খেদি পঠিয়ালে। সেই কথাত কষ্ট হৈ, স্বৰ্গদেৱে বৰবৰুৱাক সসৈন্যে পঠিয়াই সধিকাৰীক ধৰাই আনিলে। পিচে, সজিকাৰীয়ে কাকুতি-মিনতি কৰি আহোম ৰজাৰ শৰণাগত হোৱাত, তেওঁক আকৌ এৰি দিয়া হয়। কিন্তু, তাৰ পাচত, তেওঁ আৰু সৰহদিন ৰাজ কৰিবলৈ নাপালে; ১৭৭১ খ্ৰীষ্টাব্দত হৰিশ্চন্দ্ৰ ভূপতি নামেৰে এজন কছাৰী কোৱৰে তেওঁক তাজি নিজে ৰজা হ'ল। কফ -১৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দত হৰিশ্চন্দ্ৰ ভূপতিক জঙ্গি কৃষ্ণচন্দ্ৰ কছাৰী কোৱৰ ৰজা হয়। তেওঁ ৰাজ্যৰ গ্ৰহণ কৰিয়েই, ভায়েক গোবিন্দচন্দ্ৰৰে সৈতে যথানিয়মে হিন্দু- ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰে। ৰজা কৃষ্ণচন্দ্ৰৰ ৰাজতে আহোম স্বৰ্গদেৱৰ বিষোহী এ মোৱামৰীয়া ৰিমানে কছাৰী ৰাজ্যত আৰয় লৈছিলগৈ। বৰ্গদেৱ কমলেশ্বৰসিংহই সেই ৰাজদ্ৰোহী- বিলাকক ৰখীয়া দি আনিবৰ কাৰণে সেনা পাঁচিলে। কিন্তু, কৃষ্ণচন্দ্ৰ সাত মাতি হোৱাত, আহোম স্বৰ্গদেৱে আকৌ কছাৰী ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিবলগীয়া হয়। এইখন সদৌশেহতীয়া কছাৰীণ ১৮৩ ৪াৰৰপৰা ১৮৫ টালৈকে লাৰ পাচত, কছাৰী ৰক পৰাস্ত কৰি, আহোম ৰাজদ্ৰোহীবিলাকক ধৰাই আনি স্বৰ্গদেৱে পাতি যিয়ালে। তাৰপৰা আঠ বছৰৰ পাচত, ১৮১০ খ্ৰীষ্টাব্দত কৃষ্ণচন্দ্ৰ ৰজাৰ মৃত্যু হয়। গোবিন -চন্দ্ৰৰ প্ৰত্যুৰ পাচত, ভায়েক গোবিন্দচই কছাৰী ৰাপাট লাভ কৰে। তেওঁৰ ৰাজত্বৰ আৰম্ভণতে কহিধন নামেৰে ৰা-কৰ্মচাৰীয়ে চিৰণ উপস্থিত কৰে। কহিধন কৃষ্ণচন্দ্ৰ ৰজাই পা এন বিষয়। তেওঁ কছাৰী ৰাজ্যৰ - h, orders wer carried out in Febru l7o8. Envoy announcinths a ard and sunte knon. bad bon onned to be donialon of o kir n a va, hons ad. we court Bris war Gaib al has [ ১৪৮ ] উত্তৰ ভাগ প্ৰতিনিধিৰূপে শাসন কৰিছিল। গোবিন্দচই বই এজেৰে সেই উৎপাত মাই কহিধন বধ কৰিলে। কিন্তু, তাৰ পাচত, আকৌ কহিধনৰ পুত্ৰ লাৰাম সেনাপতিয়ে কছাৰী ৰাজ্যৰ উত্তৰাংশৰ অধিপতি হৈ বিৰোধ-আন্দোলন চলাৰলৈ ধৰিলে। এনে বিপদৰ উপৰি, মণিপুৰৰপৰা মাৰ্জিংচি আক্ৰমণ পৰিলহি। গোবিন্দচন্দ্ৰই উপায় নাপাই মণিপুৰৰ নিৰ্বাসিত ৰজা চৌৰজিৎচিৰ সহায় গ্ৰহণ কৰিলে। কিন্তু, চৌৰজিৎচিতে সেই আলমতে নিজে কছাৰী ৰাজ্যৰ এক অংশ দখলহে কৰিলেগৈ। তাৰ পাচৰ বছৰত গভীৰচিং নামেৰে আৰু এজন মণিপুৰী কুটুম আহি লগ লাগিল। এইদৰে, কাছাৰ দেশ ৰা কছাৰী ৰাজ দৰাচলতে মণিপুৰী কোৱৰৰ অধিকাৰত পৰিল; কছাৰী ৰা গোবিন্দচন্দ্ৰলৈ ৰাজ্যৰ ভাগ একো নাথাকিলগৈ। সদৌশেহত, গোবিন্দ- চই ব্ৰহ্মা-ৰজাৰ ওচৰত সহায় প্ৰাৰ্থনা কৰিলে। ব্ৰহ্মাৰ ৰজাই সেই অনুপৰি কছাৰী ৰজাক সহায় কৰিবলৈ সৈন্যদল পঠিয়ালে। সেই কথাৰ সম্ভেদ পাই বৃটিচ, গৱৰ্ণমেন্টে এগা ৰজাৰ উদ্দেশ্যৰ বিৰুদ্ধে যুগুত ব্যৱস্থা কৰিবৰ অৰ্থে গম্ভীৰচিঙ্গলৈ উপদেশ দি পঠিয়ালে। কিন্তু, তেওঁ বৃটিচ ৰাজৰ পৰামৰ্শ গ্ৰহণ নকৰি, তলে তলে ব্ৰহ্মাৰাৰ সেনাপতিৰে সৈতে সন্ধি পাতি কছাৰী ৰাজা ভগাই ল’বলৈ কাৰবাৰ কৰিলে। সেই কথাত বৃটিচ, গৱৰ্ণমেন্ট অসন্তুষ্ট হৈ, সেই গণ্ডগোেলৰ মাজত ইচ্ছা কৰি সোমাস। পিছে, ব্ৰহ্মা-ৰাৰ সেনাল বা মানবিলাক যেতিয়া ৰণত ঘাটি উলটিবলৈ বাধ্য হ'ল, তেতিয়া গভীৰচিদক ৰাজ্য ভোগৰপৰা বঞ্চিত কৰি, বৃটিচ, গৱৰ্ণমেন্টে গোবিন্দচন্দ্ৰক আকৌ কছাৰী ৰাজ্যত ৰা পাতিলে। ইমানতো গোবিন্দচন্দ্ৰৰ অশান্তিৰ অন্ত নপৰিল; তুলাৰাম সেনাপতিয়ে ৰাৰ স্বেচ্ছাচাৰিতাৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন তুলি খলক লগাবলৈ ধৰিলে। শেহাত, বৃটিচ ৰাজৰ পৰামৰ্শমতে চলি, গোবিন্দচন্দ্ৰই তাৰপৰা একপ্ৰকাৰ মুক্তিলাভ কৰিছিল; কিন্তু তেওঁৰ ৰাজৰ শেহুছোৱাত তেওঁ অতিকৈ প্ৰজাপীড়ক হৈ উঠাত, সেই আপাহতে এটা মণিপুৰীয়ে ছেগ চাই, ঐ ১৮৩০ চনত, তেওঁক বধ কৰে। গোবিন্দচন্দ্ৰ কছাৰী বংশৰ সদৌ শেহতীয়া ৰজা। তেওঁ অপুত্ৰক আছিল। গতিকে, তেওঁৰ মৰণৰ পাচত, ঐ: ১৮৩২ চনত, বৃটি, গৱৰ্ণমেন্টে কাছাৰ বা কছাৰী বা নিগাজীকৈ নিজৰ খাচ দখলৰ ভিতৰ কৰি লয়। এথমতে, কাছাৰ জিলা অসম কমিচনাৰৰ অধীনে এজন বৃটিচ, চুপাৰিণটেনডেন্টৰ শাসনত ৰখা হৈছিল; তাৰ পাচত, ১৮৩৫ Wাত কাছাৰ যিলা ঢাকা বিভাগত চামিল কৰি, এজন ডেপুটা কমিচনাৰৰ শাসনত ৰখা হয়। জুলাৰাম সেনাপতি। -হিধনৰ মৃত্যুৰ পাচতো পুতেক তুলাৰাম সেনাপতিয়ে কছাৰী ৰাৰ উত্তৰাংশৰ অধিপতি হৈ, ৰা গোবিন্দ থেচ্ছাচাৰিতাৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন চলাৰলৈ ধৰে। তুলাৰা এজন বৰ উচ্চাকাকী, বুদ্ধিমান, তেজীয়ান, ৰাহৰণী, প্ৰজাহিতৈষী পুৰুষ আছিল; সকল আন্দোলন চলাই উতে সিজি কৰিৰ নোৱাৰ যেন দেখি, তেওঁ গোবিন্দচত্ৰৰপৰা কছাৰী ৰাজপাট এনীয়াকৈ কাঢ়ি ল'বলৈ মন কৰিলে। সেই অৰ্থে, তেওঁ ১৮২৮ জাৰত, গোৰি নামেৰে ভঙ্গিক এক তেজী পুৱাৰ সেনাপতি পাতি গোবিন্দ নগৰ আকাৰ কৰিৰলৈ পঠিয়ালে। [ ১৪৯ ] কিন্তু, গোবিন্দৰামে গোবিন্দ ফৌজক ঘটাই উঠি, উলটি আমাকে তুলাৰামক আক্ৰমণ কৰিলেহি। হঠাৎ সেই আত্ম-বিদ্ৰোহত তুলাৰাম বিচুৰ্তি হৈ জয়ন্তীপুৰলৈ সাম্প্ৰতিকভাৱে আঁতৰি যায়। কিন্তু ঘূৰি বছৰতে, ১৮২০ টাকা, তেওঁ মণিপুৰী কোৱৰ গভীৰচিৰ সহায় লৈ, তেওঁৰ আৰু ভfতাক আক্ৰমণ কৰিলেহি। গোৰিমে ৰীৰ তুলাৰামৰ সিংহ-বিক্ৰমৰ আগত তভিৰ নোৱাৰি, বৰপুৰলৈ পলাই গৈ, গোৰিচন্দ্ৰৰ লগত যোগ দিলে। এনে অৱস্থাত, তুলাৰাম সেনাপতি উত্তৰ- কাছাৰৰ স্বাধীন অধিপতি বুলি মানি, তেওঁক শান্ত কৰিবৰ নিমিতে বৃটিচ, কমিচনাৰ ডেফিত, কটু চাহাবে গোবিন্দচন্দ্ৰক পৰামৰ্শ দিয়ে। কিন্তু, তেওঁ সেই পৰামৰ্শ নোলোৱাৰ ফলত, স্বদেশহিতৈষী তুলাৰাম সেনাপতি ভীষণ আক্ৰমণ সহিব লগাত পৰিল। গোবিন্দচত্ৰ মৰণলৈকে তুলাৰামে ভীম-পৰাক্ৰমেৰে তেওঁক অস্থিৰ কৰি বাণিছিল। গোবিন্দচন্দ্ৰ অপুত্ৰক অৱস্থাত বগী হোৱাত, তুলাৰাম সেনাপতিয়ে কী ৰাপাটলৈ উত্তৰাধিকাৰীৰ আগবঢ়াইছিল; কিন্তু তেওঁ সি-ফুটা কছাৰী ৰাজ বংশধৰ নোহোৱা হেতুকে, বৃটিচ, গৱৰ্ণমেন্টে তেওঁৰ প্ৰাৰ্থনা গ্ৰাহ নকৰিলে। তথাপি, ’ খিতাপ দিয়া নহ'ল যদিও, তেওঁক গোবিন্দচন্দ্ৰৰ দিনত ভোগ কৰা ৰাভ্যাংশ অধিকাৰী বা জমিদাৰ পতা হ’ল। তেওঁৰ সেই দখল দক্ষিণে মহৰ নৈ আৰু নগা পৰ্বত, উত্তৰে যমুনা আৰু ছৈয়াং নৈ, পূবে ধনশিৰী নৈ আৰু পছিমে দৈয়াং নৈ, এই চতু সীমাৰ ভিতৰত আছিল (১)। অসমত মেয়ে পোনত্ৰথম জমিদাৰী। সেই জমিদাৰীৰ হশ্বৰূপে তেওঁ বৃটিচ, গৱৰ্ণমেণ্টক প্ৰথমে বছৰি এটা হাত-পাত শোধাৰলৈ গাত লৈছিল, কিন্তু পাচলৈ তাৰ সলনি ৪ টকা নগদ কৰ শোধাইছিল; আনহাতে, তেওঁ বৃটিচ, গৱৰ্ণমেণ্টৰপৰা মাহে ৫ (আঢ়ৈকুৰি) টক শেন পাইছিল। তুলাৰাম সেনাপতি মৰণৰ সময়ত, আঃ ১৮৪৪ চনত, তেওঁৰ আবেদন অনুসৰি, তেওঁৰ ৰাজ বা জমিদাৰী তেওঁৰ দুই পুতেক নকুলৰাম বৰ্মণ আৰু এজনাথ বৰ্মণ বৃটি, গৱৰ্ণমেন্টে ভগাই দিয়ে; কিন্তু সিবিলাকৰ ভিতৰত ঘৰুৱা কল আৰু চুবুৰীয়া আগামী নাবিলাকৰে সৈতে সততে বিবাদ লগোৱাৰ ফলত, শেহান্তত সিবিলাক কামিল হৈ পৰাত, ১৮ষ্টাৰত, সিবিলাকৰ সেই জমিদাৰী বা তুলাৰাম সেনাপতি মুয়ায় বা উত্তৰ-কাছাৰ মহকুমাৰ লগত চামিল কৰি, বৃটিচ, গৱৰ্ণমেন্টে সেনাপতিৰ পৰিয়ালক লেন দিয়াৰ নিয়ম নিৰ্ব কৰে (২)। পাচে পাচলৈ নামনি অসমত, ক্ৰমাৎ বিনী, মোৰ, চিলী, গৌৰীপুৰ, ৰগৰীৰাৰী, চিৰাং, বিষ্ণু, এইবোৰ জমিদাৰী ৰাপিত হয়। ১৯১৭ চনৰপৰা মোৰ জমিদাৰী আৰু ১৯২১ চনৰপৰা বিজনী জমিদাৰী বৃষ্টিচ, গৱৰ্ণমেণ্টৰ কোট-ওৱাৰ্ডৰ তত্বাৱধানত চলিছে। চিলী জমিদাৰী গৱৰ্ণমেন্টে চলায়; জমিৰে সলিকানা বুলি মাৰপৰা শতকৰা ২০ টকাকৈ ৰাহৰ গ পায়। গৌৰীপুৰ এমুখ্যে কেখনমান মিজাৰী পূৰ্বৰ তৰীয়া ব্যৱস্থাতে ৰৈছে। ঃ ১৯০১ চনৰপৰা গৌৰীপুৰৰ জমিদাৰক বজ-বাহাদুৰ ৰা ৰিজনীৰ জমিদাৰক এ ১৯৩১ চনৰপৰা ভূপ-ৰাহাদুৰ খিতাপেৰে বিভূষিত কৰা হৈছে। (৯, ২ লি —&ir dward Gai ainery of Mon', ৮e bos, bit. [ ১৫০ ] আধ্যা-৪ জয়ন্তাৰ ৰজা খাচী (১) আৰু জয়ন্তীয়া পৰ্বত শাৰীয়েই আদি জয়া ৰাজ্য। পাচত জয়ন্তীয়া পৰগণা নামেৰে ভৈয়ামৰ এক অংশ তাত লগ লগোৱা হয়। সেই অংশ এতিয়া হিট জিলাৰ ভিতৰ। কছাৰী ৰাৰ দৰেই জয়ন্তীয়া ৰাৰে লিখিত বুৰঞ্জী নাছিল। আনকি, জয়ন্তীয়া ৰা সম্বন্ধীয় কিম্বদন্তীও ভৈয়ামৰ জয়ন্তীয় প্ৰজাৰ মুখেহে শুনিবলৈ পোৱা যায়। কিন্তু সিবিলাকৰ লিখা ভাষা আছিল, আৰু আজিকালি খাচীয়া ভাষাই বিশ্ববিদ্যালয়ত ঠাই পাইছে। তথাপি, বুৰঞ্জী ৰাখিবলৈ যত্ন নোহোৱাৰপৰা বুজা যায় যে তেতিয়া সেই ৰাজত সভ্যতাৰ পোৰ ভালকৈ পৰা নাছিল। এতিয়াও, আহোম-বুৰঞ্জীৰ সংলগ্নতহে জয়ন্তীয়া ৰজাৰ বুৰঞ্জীমূলক তথ্য কিঞ্চিৎমান পাবলৈ আছে॥ | আনৰিলাৰু পৰ্বতীয়া জাতিৰ দৰে, জয়ন্তীয়া জাতিৰ মাজতো অসংখ্য খেল আৰু খেলেপতি একোজন গাম্ বা গাওঁবুঢ়া কিম্বা গঞাৰা আছিল। সেই গঞা বিষয়াবিলাকৰ ভিতৰত সততে বিবাদ চলিছিল; আৰু যাৰ বল, তাৰে ৰূল প্ৰথাৰে সিবিলাকৰ শাসনকাৰ্য নিৰ্বাহ হৈছিল। খাচীয়া আৰু জয়ন্তীয়া দুয়োৰ একে ভাষা, একে আচাৰ- ব্যৱহাৰ আৰু একে ৰীতি-নীতি। সিবিলাকৰ ভিতৰত উত্তৰাধিকাৰীৰ বহু পুৰৰ নাই। কন্যাৰহে পিতৃ-সম্পত্তিৰ ওপৰত অধিকাৰ। | জয়ন্তীদেবী বা ৰাণীসিংহ-অতিপূৰ্বত কেদাৰেশ্বৰ ৰাই, ধনেশ্বৰ ৰাই, কন্দৰ্প ৰাই, মাণিক ৰাই, জয়ন্ত ৰাইকে শেহ ধৰি জয়স্তাত অনেক ব্ৰাহ্মণ ৰজা হৈ যায়। শেহৰ না জয়ন্তীয়া ৰা জয়ন্ত অপুত্ৰক আছিল। বহু সাধনাৰ ফলত, জয়ন্ত সৰ্ব লক্ষণী। এটি কন্যা লাভ হোৱাত, কন্যাৰ নাম জয়ন্তী ৰখা হয়। পিচে, জয়ন্তী যুৱতী হোৱাত, তেওঁলৈ চণ্ডব পুৰোহিতৰ পুতেক লাগাৰৰ চপাই লোৱা হয়। কালত, সিংহ নামেৰে জয়ৰীদেৱী জয়ন্তাৰ অধিশ্বৰী হয়। মুঠতে, এই কেইজন জয়ন্তীয়া ৰাৰ কিম্বদন্তীমূলক নাম-চি পোৱা যায় -- গগাহাঁইৰাই, বৰপাতৰাই, বিজয়মাণিক, ৰামধৰমাণিক, ধনমাণিক, যশমাণিক, সোলই, সৰুপৰ্বতৰাই, যশমতই, মানচিং, এচিং , লক্ষ্মীটিং, ৰামচি (২)। সিবিলাকে ১৫•• এটাৰপৰা ১৭৭ ৰালৈকে ৰা কৰে। সিবিলাকৰ মাজৰ (১) খাসি (খাদী)' খাচী’ নামৰ কাৰণ: পূৰ্বে অজপুত যুধিষ্ঠিৰৰ দিন ধৰি ৰা ৰা অনেক গৈল। বুধিৰি বাৰ বিকালত বাৰ ব কৰিলে সেই কালত যজ্ঞ শিমি গাধা এক্তিত্ব সকলক পালে। গলে চাৰিকি বিলি এক আকৈ আছিল। সেই লো সনাইজমক অনাৰ কৰিমাই গল। জমেও এ যেন আদি নামাতি গিয়ালে। এবাৰ ও বিসিল। সেই কাৰণে মা যা খালি নাম কিল। সেই ঠাইলে এলাপি খাসিপুৰ বোলে। ” -বাৰাৰ সুকুম ভূঞা সম্পাদিত ‘খিযিৰ ও গ্ৰী,২০ জে, ১৬৯ পৃষ্ঠা। (২ যিলয়ৰ কুমাৰ ভুল সম্পাদিত বিধি ও যুগী ১৬, ১৭, ১৭৫ পৃ: ৩২৭ [ ১৫১ ] ধনমাণিকৰ নাম আহোম বুৰঞ্জীত সংলগ্ন আছে; আৰু কছাৰী ৰজা শক্ৰমনৰ ৰাজত্বৰ বৰ্ণনাত তেওঁৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰি অহা হৈছে। | যশমাণিক - ধনমাণিকৰ পুত্ৰ যশমাণিক কথাও কছাৰী ৰজাৰ ৰাজত উনুকিয়া গৈছে। যশমাণিক এজন বুদ্ধিমান ৰা আছিল। আহোম আৰু কছাৰী ৰজাৰ মাজত কল লগাই দি, তেওঁ মাজতে ক্ষমতা লাভ কৰিছিল। যশমাণিকে কোচবিহাৰৰ লক্ষ্মীনাৰায়ণ ৰজাৰ জীয়েকক বিয়া কৰায়। তেওঁ জয়ন্তেশ্বৰী মূৰ্তি এখন আনি জয়জীপুৰত স্থাপন কৰে। যশমাণিকে ১৬১২াৰৰপৰা ১৬২৫ টালৈকে ১৩ বছৰ ৰা কৰে। তেওঁৰ পাচত, সুন্দৰ ৰায় আৰু ছোট প্ৰতাপ ৰায় নামেৰে দুজন ৰাই ১৬৪৭ খ্ৰীষ্টাব্দলৈকে ৰাজত্ব কৰাৰ প্ৰমাণ পোৱা যায়। ছোট প্ৰতাপ ৰায়ে ১৬৪৭ খ্ৰীষ্টাব্দত বুদ্ধিস্বৰ্গনাৰায়ণ বা প্ৰতাপসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ ওচৰলৈ মিত্ৰত স্থাপনৰ অৰ্থে সন্দেশ-পত্ৰ দি কটকী পঠিয়াইছিল। | ওপৰত নাম লোৱা কেইজনৰ পাচত, যশময়, ৰাণটিং, প্ৰতাপচিং আৰু লক্ষ্মী- নাৰায়ণ এই কেইজন জয়ন্তীয়া ৰজাই ১৬৪৭ খ্ৰীষ্টাৰৰপৰা ১৬৯৪ খ্ৰীষ্টাব্দলৈকে ৰাজত্ব কৰে। আহোম স্বৰ্গদেৱ চক্ৰধ্বজসিংহৰ ৰাজ্যাভিষেক উৎসৱত যোগ দিবলৈ বাণচিং ৰজা আহোম ৰাজধানীলৈ ১৬৬৩ খ্ৰীষ্টাব্দত আহিছিল। লক্ষ্মীনাৰায়ণ ৰজাই এয়া ৰাজ্যত এখন সুন্দৰ নগৰ পাতিছিল; তাৰ চিন্ আজিলৈকে তেওঁৰ নামে সৈতে ৰৈছে। | ৰামসিং-লক্ষ্মীনাৰায়ণৰ পাচত, ৰামচিং জয়ন্তা ৰাজ্যৰ ৰজা হয়। তেওঁ ১৬৯৫ খ্ৰীষ্টাব্দৰপৰা ১৭৮ খ্ৰীষ্টাব্দলৈকে এজন বিখ্যাত ৰজা আছিল। কছাৰী ৰ খবৰ ৰাজৰ বৰ্ণনাত তেওঁৰ বিষয়ে উনুকিৱা গৈছে। ৰামচিং ৰজাৰ দিনত কছাৰী ৰা তাম্ৰজেকসিংহ স্বৰ্গদেৱৰ লগত কল লগাই পলাই আয়তীয়া ৰজাৰ আশ্ৰয়ত আছিলগৈ; সেই আপাহতে কছাৰী আৰু জয়ন্তীয়া ৰজা দুইকো ধৰাই অনাৰ অভি গায়ে মহাৰজা ৰুদ্ৰসিংহ অৰ্গদেৱে বৰবৰুৱা আৰু পানীফুকনক দুফালৰপৰা সসৈঙ্গে পঠিয়াই জয়ন্ত ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰায়; ফলত, দুয়ো ৰজাক ধৰি ৰানি বিশ্বনাথ দৰবাৰত উপস্থিত কৰাই সিংহ স্বৰ্গদেৱৰ শৰণাগত কৰোৱা হয়। সেই আলমতে কছাৰী ৰাজ্য আৰু এম বা আহোম স্বৰ্গদেৱৰ খচখলত পৰে। মচিৰ পাচত নয়নাৰায়ণ, বৰগোসাই, ছত্ৰচিং, বিজয়নাৰায়ণ আৰু বিতীয় নামটিং এই কেইন অয়ন্তীয়া ৰাই ১৭০৮ খ্ৰীষ্টাৰপৰা ১৮২ টালৈকে, আহোম স্বৰ্গদেৱৰ শৰণ ৰজা ৰূপে ৰাজত্ব কৰে। ইবিলাকৰ ভিতৰৰ বৰগোসাই যাই, ৰছৰ ৰাজ কৰাৰ পাচত, ৰাভাৰ ইচ্ছাৰে পৰিত্যাগ কৰি, সমাসীৰ জীৱন ধাৰণ কৰে। তেওঁৰ দিনত দান কৰা দেৱোৰ ভূমি এতিয়াও জয়ন্তীপূৰৰ সেৱলীয়া ৰা মেয়ৰখীয়া লোকসকলে ভোগ কৰিব লাগিছে। [ ১৫২ ] আধ্যা-৫ শ্ৰীহটৰৰজা হট এখন পুৰণি ৰাজ্য। এই ৰাজ্যৰ আদি নাম গোৰ বা গৌৰ। এই ৰাজ্যৰ নাম মহাৰততে উল্লিখিত আছে। কিন্তু, হট্টৰ কোনো লিখিত ভাল বুৰী পাৰলৈ নাই। হট সম্বন্ধে আজিলৈকে বুৰঞ্জীমূলক তথ্য যি কিকিমান আহৰণ কৰিৰ পৰা গৈছে, সি কেৱল জনশ্ৰুতিমূলক। অতি পুৰণি কাণত শ্ৰীহট্ট কামৰূপৰ অধীনত আছিল। ইয়াৰ উত্তৰ আৰু ক্ষিণ এত মানুহে বদোভাষা কোৱালৈ চাই, হট্টৰ আদিৰবিলাক কছাৰী ৰজাৰ সমীয়া আছিল বুলিব পাৰি। বিখ্যাত বল্লালসেনৰ দিনৰপৰা শ্ৰীহট্টৰ উত্তৰ অল বঙ্গদেশৰ সেনবংশী ৰবিলাকৰ অধীনত থকাৰ প্ৰমাণ পোৱা যায়। সেই সময়ত ইয়াৰ দক্ষিণ ভাগ এিপুৰাৰ ৰাৰ দখলত আছিল। হটৰ পুৰণি ৰাধীন ৰজাৰ আখ্যান পাবলৈ নাই। তথাপি, ভীয় খাদশ আৰু আয়োশ শতিকাত খৰৱান, গকুল, নাৰায়ণ, গোবিদেৱ বা কেশৱদেৱ, ঈশানদেৰ প্ৰভৃতি কেইজনমান ৰজাৰ নাম পোৱা যায়। এই তালিকাৰ শেহৰ দুজনৰ নামেৰে দান কৰা তামৰ ফলিও পোৱা গৈছে, তাত ১২০৫ খ্ৰীষ্টাব্দৰ কথা উল্লেখ আছে। ঐ চতুৰ্দশ শতিকাৰপৰা শ্ৰীহট্ট মূহলমান ৰজাৰ অধীনলৈ যায়। মোগল সম্ৰাট সকলে, চাকাৰ নৰাৰৰ অধীনত থৈ, শ্ৰীহট্ট ৰাজ্য শাসন কৰিছিল। হট অন্তৰ্গত লাউৰ ৰাজ্য আৰবৰ সম্ৰাটৰ দিনত মোগল ৰাজ্যৰ ভিতৰত পৰে। আৰেৰে পাছাই এটৰ ৰজা গোবিন্দকে দিল্লীলৈ মই নিয়াইছিল; তাতে তেওঁ মুছলমান ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰে। মোগল সম্ৰাটৰ বিনত হষ্টৰ শাসনকৰ্বাবিলাকৰ খিতাপ ‘আমি’ আহিল। আমিলবিলাক চাকাৰ নৰাবৰ অধীনে চলিছিল। সিৰিলাৰ ভিতৰত ফা নামেৰে এখন আমি এখা? আছিল। তেওঁ ১৮৭৩ খ্ৰীষ্টাৰত এখন সঁকো নিৰ্মাণ কৰাইছিল, এটত সি আজিও তেওৰ নাম ৰাখিছে। | ১৬৭৫ ঐটাৰপৰা আহট বৃটিচ গৱৰ্ণমেন্ট আচ খনত পৰে। তেতিয়ালৈকে হটত ৰূপৰ টকা আৰু তাৰ পইচাৰ প্ৰচলন নাছিল। বৃটিচ, আমোল গাৰণত এট ২৫•••• টকা ৰাই উঠিছিল, আৰু সেই গোটেইখিনি ৰাহ কড়িৰে সৈতে শোধাৱা হৈছিল। [ ১৫৩ ] আধ্যা-৬ মণিপুৰৰ ৰজা মণিপুৰ এখন অতি পুৰণি ৰাজ্য। ইয়াৰ নাম মহাৰততো পোয় যায়। মহাভাৰতৰ মতে, মণিপুৰীয়া ৰজা তৃতীয় পাণ্ডৱ অৰ্জুনৰ পুত্ৰ বৰুবাহনৰ বংশধৰ বুলি জানা যায় (১)। সেই যুক্তিৰেই, মণিপুৰীয়াবিলাকে ক্ষত্ৰিয় বুলি চিনাকি দিয়ে। মণিপুৰী মানুহবিলাকৰ সামাজিক নিয়ম-কাৰণ আৰু আচাৰ-ব্যৱহাৰলৈ চাই, সিলিক ত বৈষ্ণৱ হিন্দু বুলি ধৰা যায়। সি যি হওক, লেফটেনেন্ট পেমনৰ মতে, মণিপুৰীয়াৰ আঁতিগুৰি তাৰত হে ওলাইছে গৈ; আৰু সিবিলাকৰ প্ৰথম প্ৰখ্যাত জাজনক নগাবংশী মানুহ বুলিহে চাৰ এভোৱাৰ্ড গেইটে ঠাৱৰাইছে। পুৰণি মণিপুৰৰ অসমীয়া নাম ‘মগলাও'। মণিপুৰ পুৰণি ৰা বুলিও, ইয়াৰ আগছোৱাৰ সত্য তথ্য আৰু বহল বিৱৰণ পাবলৈ নাই। ব্ৰহ্মদেশৰ অন্তৰ্গত আভা নগৰত হে ইবিলাকৰ বুৰী ৰখা হৈছিল। সেই মতে খ্ৰীষ্টাৰ আৰম্ভণৰ ৩শ বছৰৰপৰা মণিপুৰীয়া ৰাৰ নাম পোৱা যায়। তেতিয়াৰপৰা ঐঃ ১৭১৪ চনলৈকে ৪৭ জন ৰজা হোৱাৰ লেখ পোৱা যায়। (২) গৰীবনেৱা -পামহাইবা নামেৰে এজন নগা-নেতাই ১৭১৪ ষ্টাৰত মণিপুৰ দখল কৰে। তেওঁ মণিপুৰত ৰা হৈয়ে হিন্দুধৰ্ম গ্ৰহণ কৰি, গৰীৰনে নাম নয়। তেওঁ এজন বৰ প্ৰভাপী ৰা আছিল। গৰীবনেৱাৰে কেইবাৰালে দেশ আক্ৰমণ কৰি তাৰ দাতিলীয়া ৰাজ্যৰ ভালেখিনি নিজৰ ৰাৰ ভিতৰ কৰি লৈছিল। আৰ কি, তেওঁ আ নগৰ দখল কৰিবলৈকো হাত মেলিছিল। এনেতে নিৰ পুতেক আগতচাহ বা কাকীলাল ঠাৰাৰ চক্ৰান্তত তেওঁ দেশান্তৰিত হয়। সদৌশেহত, সেই পুতেকৰ হাততে তেওঁৰ অপমৃত্যু ঘটে। | গাই বা কাকীলাল ঠা-পিতৃক বধ কৰি, সিংহাসন কাঢ়ি লৈ, কাকীলালে ১৭৫• এটাৰপৰা মণিপুৰৰ ৰাজপাটত ৰহে। কিন্তু বছৰচাৰেকলৈ মাখোন তেওঁ নামমাত্ৰ ৰজা আছিল। তাৰ পাচত, ১৭৫৫ ধাৰত ৰক্ষাৰ ৰাই মণিপুৰ আৰু কৰি আগেয়ে গৰীবনেৱাজে দখল কৰা ৰাজ্য আকৌ কাঢ়ি ল'লে; কাকীল দেশ এৰি পলাৰ লগাত পৰিল। | সি-১৭ এটাৰত অৱচিং মণিপুৰৰ ৰা হয়। তেওঁ ৰা হৈয়ে এটি গৱৰ্ণমোৰ লগত সজি স্বপন কৰে। সেই মতে, ৰা ৰজাই কাঢ়ি লোৱা ৰাইৰ কৰি দিবলৈ বৃটিচ, গৱৰ্ণমেণ্ট মান্তি হৈছিল। কিন্তু, অচিঙে বৃটি, সেনা খৰছ যোগাৰ- ০ ১) he Monipur sondoned in aerob৯১ ০ ০ ১ ১১un, king o clips. It and therefore, hat sundo e' out of sor of North dutta + + + + to post us কy; at as a b no dos war w ৩০০ ornoon As - rad ৫l, A .B 0. (২) মিল-sir award-Gai Eto a n , Pos , a কে [ ১৫৪ ] লৈকো অপাৰগ হোৱাত, সেই প্ৰস্তাৰ এৰা পৰিল। তাৰ পাচত, ১৭৫ এত এ না সেনাই আকৌ মণিপুৰ আক্ৰমণ কৰেহি। সেই আক্ৰমণ কয়টিং ঠাৱৰিব নোৱাৰি কাছাৰলৈ পলাইছিল; কিন্তু, ব্ৰহ্মৰাৰ সেনা উলটি যোৱা মাত্ৰৰে তেওঁ মণিপুৰলৈ উভতি আহি সিবিলাকে পাতি থৈ যোৱা ৰজাক ভাঙি আকৌ নিলে ৰজা হ'ল। এই বাৰ্তা পাই ব্ৰহ্মাৰ ৰজাই আকৌ ১৭৬৮ ষ্টাৰত মণিপুৰ আক্ৰমণ কৰায়। এইবাৰ জমচিং পলাই কছাৰী ৰাজ্যত সোলগৈ। তাৰ পাচত, আহোম মহাৰজা ৰাজেশ্বৰসিংহ গৱেৰ সাহায্যত মণিপুৰৰ ৰাজসিংহাসন তেওঁ পুনঃ লাভ কৰে (১)। কিন্তু, তাৰ পাচত তেওঁ কেইবাবাৰো খো খাৰ লগাত পৰিছিল। সদৌশেহত, তেওঁ ব্ৰহ্মা জাৰে সৈতে মিত্ৰতা কৰিবলৈ বাধ্য হয়। ১৭৯২ খ্ৰীষ্টাব্দত অচিঙে •• ঘোঁৰা-ৰণুৱা আৰু ••• মাটি-পুৱাৰে সৈতে গৌৰীনাৎসিংহ বৰ্গদেৱক মোৱামৰীয়াৰ তৃতীয় বিদ্ৰোহ সময়ত সহায় কৰিছিল। এইদৰে ৩৪ বছৰ ৰাজত্ব কৰাৰ পাচত, ১৭৯৯ টাত তীৰ্থলৈ যাওঁতে বাটতে জয়চিং ৰজাৰ অকাল মৃত্যু হয়। চিত্ৰ আৰু মধুচ -য়চিঙৰ পাচত, তেওঁৰ বৰপুত্ৰ হৰ্ষচ ১৭৯৯ খ্ৰষ্টাব্দত ৰজা হয়। দুবছৰমান ৰাজত্ব কৰোতেই তেওঁক চক্ৰান্তৰ ওপৰত বধ কৰি, ভায়েক মধুচন্দ্ৰ ১৮•• খ্ৰীষ্টাব্দত ৰজা হয়। কিন্তু, তেওঁৰৰ সেই একে দশাই মিলিল , দুবছৰমানৰ পাচতে ভায়েক চৌজিতচিঙৰ হাতত তেওঁৰ অকাল মৃত্যু হয়। চৌজিতচিং-ককায়েক মধুচক বধ কৰি, ১৮০৩ খ্ৰীষ্টাব্দত চৌজিতচিং মণিপুৰৰ ৰা হয়। কিন্তু, তেওঁ কেইবছৰমান ৰাজত্ব কৰোতেই তায়েক মাৰ্কিতচিই আভা ৰাৰ ৰজাৰ সহায় লৈ, ১৮১২ টাত, ককায়েকক ভাঙি নিজে ৰা হ'লহি। চৌজিতচিঙে জয়া ৰাৰ সদনত আশ্ৰয় ল’লেগৈ। | সাতটিং:-১৮১৮ খ্ৰীষ্টাব্দত মাৰ্জিতচিঙে কাছাৰ ৰাজ্য আক্ৰমণ কৰিছিল। কিভ, পূৰ্ব শত্ৰুতা মনত কৰি চৌজিতচিঙে কাছাৰৰ ৰজা গোবিক সহায় কৰাত, মাতিচিঙৰ উদ্দেশ্য সফল নহ'ল। মাৰ্কিত উলটি অহাৰ পাচত, চৌজিতচিং কাছাৰৰ এক অংশৰ অধিপতি হৈ থাকিল। তাৰ পাচত, ১৮১৯ খ্ৰীষ্টাব্দত ব্ৰহ্মদেশৰ ৰজাই আকৌ মণিপুৰ আক্ৰমণ কৰে। মাৰ্জিতচিং ঠাৱৰিব নোৱাৰি কাছাৰলৈ পলাল। কাছাৰত তেওঁ ককায়েক চৌজিতৰে সৈতে মিল হৈ, গোবিন্দচন্দ্ৰ উলিয়াই খেচি, কাছাৰ ৰাজ্য বইৰে ভিতৰত তাই ল'লে। সিফালে, ১৮১৯ টাৰৰপৰা ১৮২৩ লৈকে মণিপুৰৰ ৰা পাট শূন্য পৰি ৰয়। | ইফালে কাছাৰত গোলমাল চলি থাকোতেই, সিফালে চৌতিচিৎ অতি পৰে ১৮৭৩ খ্ৰীষ্টাৰত মণিপুৰ আক্ৰমণ কৰেগৈ, আৰু ৰহ্মশে সেনাই পাতি যোৱ ৰজাক ভাজি নিজে ৰজা হয়। সেই সংবাদ শুনি আকৌ চৌজিতৰ ভায়েক গীচিং ভতিজক পীতাম্বৰ তাঙ্গি নিলে যা হ’বলৈ গ'ল। পীতাম্বৰ পাই এত নগত সোল। শীদি-ভতিয়াক ৰাজ্যৰপৰা খেঠি গীমি মণিপুৰৰ ৰজা হল। কিন্তু ওপৰ-পৰি ৰাজৰিৱত দেশৰ এনে দুৰৱ ঘটিল যে তেওঁৰ সৈবিলাকক হিলৈকে (১) আহোৰ বাৰ মুখৰ লগত এই বিষয়ে যাই ৰে। ৈ