শঙ্কৰদেৱ/অষ্টম আধ্যা
অষ্টম আধ্য।
অনাদি পাতন।— এই পুথি শ্ৰীমদ্ভাগৱতৰ তৃতীয় স্কন্ধৰপৰা শঙ্কৰদেৱ সঙ্কলন কৰিছে শ্ৰীযুব শিৱনাথ ভট্টাচাৰ্য্যৰ দ্বাৰাই প্ৰকাশিত ‘অনাদি পাতন”ত লেখা আছে যে চতুৰ্থ স্বন্ধৰপৰা শঙ্কৰদেৱৰ এই ছোৱ কৰিছে। ছপা হোৱা পৃথিখনৰ গুৰিতে শঙ্কৰদেৱে পদতো আছে।—“শুনা সাৱধান মনে যত সভাসদ। চতুৰ্থ স্কন্ধব মহাভাগৱতপদ। যেন মতে ভৈল ইটো অনাদি পাতন৷ শুনিয়োক আছে যাৰ মুকুতিত মন শুকত পুছন্ত পৰীক্ষিত নৃপবৰ। শুনিলোঁ তৃতীয় স্কন্ধ তোমাৰ মুখৰ॥” আমাৰ মনেৰে ওপৰৰ পদত ‘চতুৰ্থ স্কন্ধৰ’ ঠাইত তৃতীয় স্কন্ধ আক ‘তৃতীয় স্কন্ধ”ৰ ঠাইত দ্বিতীয় স্কন্ধ হব। হাতে লেখা পুথি নকল কৰোঁতে লেখকে এই ভুল কৰিছিল, মাক সেই দৰেই ছপা হৈছে বোধ হয়। মূল ভাগৱতত তৃতীয় স্কন্ধত তে বিৰাট মূৰ্ত্তিসৃষ্টি ‘মন্বন্তৰাদি কাল পৰিমাণ “ব্ৰহ্ম সৃষ্টি বৰ্ণন” “সৃষ্টি প্ৰকৰণ’ ইত্যাদি বিষয় আছে। সি যিহওক, শঙ্কৰদেৱে ভাগৱতৰ কথাৰে সৈতে বামন-পুৰাণৰ কথা মিহলাই অনাদি পাতন ৰচনা কৰিছে বুলি কৈছে—মহা ভাগৱত গদ অমৃত সাক্ষাত। বামন-পুৰাণ কিছু মিশ্ৰ দিলোঁ তাত॥ শঙ্কৰদেৱে ভাগৱতৰ সৃষ্টি প্ৰকাৰাণাদি কথা বোৰৰপৰা বাছি বাছি সাৰ সংগ্ৰহ কৰি সংক্ষেপে এই পুথিখন এনেকৈ ৰচনা কৰিছে, ধে ইয়াক অনুবাদ নুবুলি সুকীয়া [ ১২৯ ] তটুক সাধন। ১২১ থি বোল। উচিত । বাস্তবিকতে ছা জ্ঞ য় দার্শনিক তত্ত্ববোৰ। সৰ্বসাধাৰণে সহজে বুজিব পৰাকৈ এনে উজু ভাৱে তেওঁ ‘পদবন্ধে ” ৰচনা কৰিছে যে দেখি আচৰিত মানিব লাগে । শঙ্কৰদেৱৰ । ৰচনাৰ গুণহ। এনে । তেওঁৰ প্ৰতিভাৰ স্পর্শমণিয়ে যিহংক ছোৱে সিযেই উন্দ্ৰল হৈ পান। মহাপ্রলক্সন (শহ ছোৱা ত “মতা প্রতিয়ো পুৰুষত গৈল লীন । •াখ ‘ক. সান একে পৰুষতো ভন ( নাহি জল নাহি গুল দা ভকে ভকাশ শা'ত মই। বাঘ চকী শুর্গ]ৰ প্ৰকাশ ।। নাছি শা • উষ্ণ প্ৰভু নাহি । না এ দিন সমস্তে সংসাব গৈল ঈশ্বনত লা• । প্রকা ওৰো । । ঈশ্বৰ পুৰুষ স্ব ৩৪৭ । নাতিক দ্ৰ ব্ৰক্ষৰ বাহিৰ অভ গুণ ॥ জগতৰ । জ’ উদ ৰতে দিয়া বাস কেৱল ঈশ্বৰ কুৰু কৰন্ত প্ৰকাশ ৷ অনাদি অনন্ত বিটে। এহ্ম নিৰঞ্জন জ্ঞানমঘ । আনন্দ ৰসত মগ্ন মন ॥ নন-কমল মুদি যে (নি দশ ছলে । আপোনাকে চিত্ত শ' এ গছতে কেৱলে ॥ যন, বুদ্ধি, ১৭, অহঙ্কাৰ মাদ, "নান্য কৰ্ম্ম কৰিবাক । বৰে "আলোচন একো কাব্যে থিৰ নোহে তাক বুলি মন ৷ স কল্প বিকল্প ধৰ্ম্ম কৰে আলোচন । বুদ্ধি নাম বুলি তাক সানিব। লক্ষণ ॥ সমস্তে কৰ্ম্মক মহ কৰে । বুলি মানে। অহঙ্কাৰ বুলি তাক জানিবা আপোনে। ॥ নাম। । সব কৰ্ম্মক কৰঘ নিতে নিত মিশ্চয়ে জানিব৷ এাজ। তাৰ নাম চিত্ত। | আৰ যে মনৰ কথা শুনিয়ে অপেক্ষি। । কাছিলে নটক যেন ভিন্ন ৰূপ দেৰি ॥ মনৰ কল্পনা মানে সমস্ত সসাৰ। জংগন স্বপন নিদ্ৰা তিনি বৃত্তি বাৰ ৷ আছে মন সমস্ত প্ৰাণাৰ হৃদয়ত। ঈশ্বৰৰ প্রতিবিম্ব [ ১৩০ ] ১৩০ শঙ্কৰদেৱ । । লাগিছে মনত ॥ তাকে বুলি জীৱ মন এবে ভিন্ন মুই। একপিণ্ড ভৈল যেবে লোহা অ িদুই ।। মনে পুখ পাইলে জীৱে বোলে। মই পাওঁ, মনে যৈকে যাৱে জীৱে বোলে মই বাওঁ ॥ মনে। যিবা কৰে জাৱে বোলে মই কৰে । মনৰ মৰণে জীৱে ৰোলে। মই মৰে ] ॥ যেন সূৰ্য্য বিষ লাবে জলৰ লগত । জল স্থিল। ভৈলে বিশ্ব থাকে পূৰ্ব্বৱত । মনৰ কৰ্ম্মক ঘিটে মোৰ বুলি। মানে। কৰ্ম্মপাশে বনী জীৱ এৰি । মদপান । আত্মাৰ প্রসঙ্গে ম• একে অচেতন । ধনতে আছে ইটে। চৈধ্যয় ভুবন ॥ মনে পাপ মনে পুণ্য মনে সে নৰক * । মনেসে কৰিডে ভেদ আপোন পৰক ।। যতেক তন্দ্ৰিয়গণ মনৰ অধীন। মনেৰেসে আজ্ঞা পালি থাকে ৰাত্ৰি দিন । মনে উপঞ্চয় জানা মান সে মৰণ । মনুষ্যৰ মনে যে 'ক্ষ বন্ধৰ কব॥ ঘ দেখ দেহ ধন্ম মনৰ প্রবন্ধ । তাৰে বন* থাকে ড্ৰায়ে নেৰয় কৰ্ম্মবন্ধ” । , যৎসং৬াৰক কদ ৰূপৰ কি ভীষণ ‘চত্র -"যেবে গৈল একক বৱিধ ব্ৰহ্মাৰ। কদ্রব্ধ। কলে হৰে €গত সংহাৰ ॥। অধে। উদ্ধে শৰীৰত নেদেশ প্ৰমাণ। ভ্ৰকুটি কুটিল মপ দেখি চৰে। প্ৰাণ ॥ আউল জাউল জটাজ, ট হাতত ত্রিশুল ঘোৰ মূৰ্ত্তি ধৰি কৰে প্রগাক নিৰ্ম্মল ॥। কিল কিল কৰি হাসে লৰে মুণ্ডমাল। পৰ্ব্বতৰ শুঙ্গ বেন দত্ত ছইপালি । সহস্র সহS প্রজা মুখে ধৰি ড'টি । মৰমৰি মুণ্ড চোবাৱ দান্তে আতি। জঙ্কাৰ মাথ স্বৰ্গশ্বাসী যায় পূৰ। চৰণৰ প্ৰহাৰে পৰ্ব্বত হোৱে চূৰ ॥
- '1 here 1s nothng either good or bad but thunking
mats 1t so :.. —Shakespeare . [ ১৩১ ] অষ্টম আধ্যা। ১৩১ । ধাৰ ৰিঙ্গ দিয়া দিগগজক গোঞ্চ মাৰি । ওপৰক তুলি । নচুৱাপ্ত ত্ৰিপুৰাৰি । কুধিৰে দিগিধ দেহা কৰি থোৰ ধ্বনি । তনি গোটা চক্ষ যেন জলন্ত অগনি ॥ ত্যজে ঘোৰ আটাস। মিঘত যেন পৰে । স্বৰ্গ মৰ্ত্ত্য প| ’ল একত্র হুয়া লৰে। ॥ জগত স°হাৰে হৰে পৰম বিক্ৰম । স্মক যমকে
- অংক । মহা
সাৰাৰণত সদাশিৱৰ চি এ,—-'ক্ক,ৰা ত অ‘ধর ধৱল কলেবৰ প্ৰকাশন্তে আছে পঞ্চ বদন সুন্দৰ । প“শতয় লে।১ন । কচিকৰ ॥। জ্বলে সুবলিত মহাবাহ যে বাতুল । নান! মত্ব আছে । মত ডম্বৰু ত্ৰিশূল ॥ কটিত বাবর ছাগ গা মুণ্ডমালা । লাল । জটা আনি জল bজ কলা বিকট । ট জট জলে। tথ । সাঙ্গ ত শোভে সৰ্প জগতৰ নাথে॥ ডুবু ডুবু ডম্বক Sাৱৈ সৰ্ব্বক্ষণ। । ইদয়ে ধিয়ান্ত সলশি ন নিৰঞ্জন ।" আপাদ চিত্রপট-—"জোগুণ ব্রহ্মা ভৈল যিটে সৃষ্টিব । সুবৰ্ণ । ৰাক্ষ যেন জলে কালৰ ॥ উৰুত উদ্ববন নৰ গুণে শোভে । বতে। কবে কম গুলু জাপ্যমাল' আউৰ হাতে । হৃদ্যত ধিয়াস্ত। এক অবিচ্ছেদ। মুথে উচ্চৰন্ত উচ্চ কৰি চাৰি বেদ ৪ আ1ছত । শু তার ভারে পাছে সৃষ্টি কৰে ।” বিষ্ণুৰ পট --“সত্বগুণে ভৈলা বিষ্ণুকপে চিকৰ নীল উতপল সম হ্যাম কলেৱৰ । শোভে পীত বস্ত্ৰ যেন মেঘত বিজুলী । চাৰি হাস্ত চাৰি অস্ত্ৰ ধৰি আছে তুলি । ঈষত হসিত মুখ । আসাম পদ্মকোষ। নয়ন-পঙ্কজ অতি দেখন্তে স্তোষ ॥ কিৰীটি কুণ্ডলে আতি কৰে জাতিষ্কাৰ । আলে। হৃদয়ত মণিময় হেম । [ ১৩২ ] ১৩২ শঙ্কৰদেৱ । । হঃৰ ॥ অৰুণ অধৰ চাৰু দশনৰ শাৰী। কন্ধন কেয়ুৰ ৰঞ্জে । মহ! ভুজ চাৰি । অপাদলম্বিত পঞ্চবর্ণ বনমালা। কতিটে পঞ্চৰত্নে প্রকাশে মেখলা । পদপঙ্কজ ই জল প্ৰত্নৰ নূপুৰ ।.. . ধাৰ ক্ৰীড়াশু ইটো তিনিয়ো জগত ॥" ব্ৰহ্মা, বিষ্ণু, শিৱ আৰু ত্ৰিজগতেৰে সৈতে এই ব্ৰহ্মাণ্ড সৃষ্টিকৰ্ত্তা য’ৰ প্ৰতি লোমকূপত একো একো0। এন্ধ। , সেই জ তা সাদ- পুৰুষৰ চিত্ৰপট না (মধ যেন, ‘বজুলী সঞ্চবশৰীৰত পীত বাস | মহা মনোন, ব্ৰহ্ম কলৈ«, ভুবন মোহন বেশ *ৰত প্ৰত্নৰ কিৰাট অমূলা, নাল আকুঞ্চিত । কেশ | ভুল তিলক, ললাটত শোভে, অঃ।ক। পঙ্কতি কান্ত । প্রফল পদত, যেম । পৰি আছে, উত্তম মৰা পান্তি ॥ ক ‘চকৰ কৰ্ণে, মকৰ কুণ্ডল. ৰত্নে কৰে । জলমল তাহাৰ জেউতি, প্রকাশিত মতি, সুশোভন গণ্ডস্থল আছে মদনৰধনুক নিমস্তে, এড়ৰ দ্ধব । প্রকাশ। ঈষত হসিত বদন, নবন অ #৭ পঙ্কজ পাসি । না} তিল-ফুল, অধৰ ৰাতুতৃণ, দহ মু! তাৰ পান্তি । কচিৰ চিবুক, কণ্ঠত কেIন্তুe, নব আদিত্যৰ কান্তি । চাব ম: । বাছ লগি বলিতকতল কিশলয় । ক বুৰ কে খুব , কৰ্ষ বলয়, শোভা কৰে অতিশয় । শখ চক্র গদ ধ' দ্ম চাৰিহাতে ক{ৰ অতি জাতি স্কাৰ । বহল হৃদয় তাতে ৰত্নময় মণি মুকুতাৰ হাৰ। ৬ বক্ষস্থলে শোভে শ্ৰীবৎস পঙ্কতি, কটিত ব'ছু মেথল। । আপাদ লম্বিত স্বর্ণ পয়ৰ গলে বৈজয়ন্তী মালা ॥। কৰাকৰ সম উৰু নিৰুপম, শোটে । পাট পীত তুনি । অৰুণ চৰণে, বজ্ৰৰ নূপুৰে ৰুণু জুহ্ম কবে ধ্বনি । প্রকাশে অনুলি, সুবলিত নীল, চম্পাৰ পাকৰি নয় । প্রতি । [ ১৩৩ ] সপ্তম আধ্যা । অগলিত ৰত্নৰ উজ্জস্তি জল নখ চ ন্য । অবক ও তত পদপঙ্কজক গেন্তে অমৃত ৰূপে । ধ্বজ বজ যব অস্কৃশ পঙ্কজ চিন্তু সবে শো খ1 কাৰ ॥ প্র ”ৰ পাবৰ 'মাগত যে জলে অব০ পন্থ " ( ক'{ শৰ । দৰশন ভব তব মাশে পৰম মিলে সমুষ। দহ ৩ত—“দেহন মঠিম| অব শুনি যে বক - ব্য ও৭ গুণ । ১ 7ন আ7ছ শৰীৰ ত । সযত্তে বেশ তন ক দিল । ।াণ । আপোনান চ4ান্নবে তক্ষুল প্রমাণ ॥ দিশ স এক । E + \ত •। পকা উদ্ধে স্বয অধ চক বায়ুক •ি বাস । বাঁক যা ও কটা
- ° পাঞ্জাত শৰ । তবে উঙ্গে আছে ভৰ • ব ‘ন দ্বাণ ॥ উই ।
- 1ণ 9 নাক কহ চমু লেখ। । ন’ এ ন স ও সাউথ•
{। Yধ গুই | এই নব ত কি নাড়ী তাত বন হতা। তষ্ঠাতা সঞ্চৰি ফুণে প্ৰাণ দশ মাথ, । -বেশ পথ্যও ১লাছ শুন্নৰস , । পথ্য এপিাত হোৱে ওয ব" বট বায় তাঁৰত এটি তেজবল নাডীৰ মণ্যন “উনি ন ৬। । সুপম ৰঘুয়া পিঠ শ। হড। নাড়া আৰ নাম ! স্লযুম্ন। উ গুণ 'অ ৩
- দেয়া আধাত যিটে। বাপি আট ৈযা “”্যম ওকাও । ছদ
পদনে ছয় চক তাড * ৗৰত ।। শুই লিঙ্গ লম সনি ও বু বলা তত । চা‘র দল দল শাভা দশ দ" ॥ ত"ডে ‘অষ্টাদশ পৰ্ম্ম। । Mদয কমল ॥ ৩ালু ও ষোড ললাটত দল ॥ । চা যে শৰ মতে ছয় । এ ক এৰি হত । সাঙ্গ৷ পৰমাত্মাৰূপে হৃদয় কম’ল ততাও ভ । জাৰক ভুঞ্জা ও কম ঘলে ॥ অধে উল্পে সন্ধাএয়া ফুৰে স্থান । স্থান পান অপান ব্যান সমান উদান । নাগ কুম্ম ক্লকত ধাযুত । চকুপাম। দেখদন্ত ধনঞ্জয় এহি দশ নাম ॥৷ সুষুম৷ আছথ মেক । [ ১৩৪ ] ১৩৪ শঙ্কৰদেৱ মাৰ ভিতৰে । যাত বায়ু পশিলে অমৰ হোৱে নৰে॥ তাহাৰ মুখত ঢাকি আছে কুণ্ডলিনী । মায়াৰ শকতি যেন দেখিয়া সপিণী ॥ শঙ্কৰদেৱ যোগশাস্ত্ৰত কেনে পাৰদৰ্শী আছিল, আমি এই গ্ৰন্তৰ মাগডেথৰত কৈ আহিছে । ওপৰৰ এ সংক্ষেপ বর্ণনাতে। । তাৰ প্রমাণ পোৱা যায় । = ০ , + B০ -•e— — নবম তাধ্য। । । বলিছলন । শ্ৰীমদ্ভাগৱত অষ্টম স্বৰ্ষৰ অস্বৰ্গত । বলিছলন অষ্টম স্কন্ধৰ সাৰ বুলিব লাগে। । শঙ্কৰদেৱে ও কৈছে “অষ্টম স্কন্ধৰ সাৰ বলিক ছলন " শঙ্কৰদেৱে তেওঁৰ বলিছলন পুথিত ভাগৱতৰ কথাৰে ৰাঘল-পুৰাণৰ পৰা কিছু কথা মানি মিছলা ৰচনা কৰিছে বুলি কৈছে, —-“ভাগৱ: কথা ইটে। অমৃত সাক্ষাত। বামন পুৰাণ কচু, মিশ্র দিলে। তাত ॥” শস্কনদেৱৰ প্ৰচিত। ভাগৱতৰ আনবোৰ স্কন্ধৰ ৰচনা আদিৰ সম্পৰ্কে থি কোর গৈছে, এই পুথিৰ সম্পৰ্কেও সেই কথাই খাটে। এই পুথিৰপৰা । আমি দুই চাৰি ডোখৰ ইয়াত তুলি দিওঁ,—-বলিৰ ভয়ত ইদ্রাদি দেৱতাসকল পলাই বিজুবনত আছিলগৈ। , তাতে তেওঁলোক কেনে ভয়ভীত হৈ আছিল, সেই বর্ণন৷ চোৱ! —"আলোচি পশিল, গৈয়া বজুবন মাজে । কটক শারটে আবে বেক বেতৰয় । । চেন