বদন কমল আজি সমল দৰ্শনে,
নৰহে ধৈৰয় দেহে; অন্তৰ বিদৰে।”
উত্তৰিল ঋষিৰাজ, “ফলিব অচিৰে
আশা-লতা, সিঞ্চা যদি ধৈৰ্য-বাৰি মুলে।
নৈকষেয় ক্ষয় হেতু সূত্ৰপাত আজি
ঘটিছে; চলিছে দুষ্ট হৰিবে বৈদেহী
বাঘব-ৰঞ্জিনী। দৃপ্ত দেব-ৰিপু অতি,
নগণিছে ত্ৰিভুবন; নিৰ্বাপন কালে
জ্বলে দীপ-শিখা অতি; গজি দেহে পাখি
পিপৰা উড়য় উৰ্দ্ধে, মৰণ সময়ে।
অতি কাৰ্য অতি কথা, ‘অতি’ শব্দ কদা
নোহে ভাল। অতি’ সঙ্গী সদা 'অবনতি';
আলো সঙ্গী ছায়া যথা। 'অতি’ উদভূত,
উহ হুয়া ‘অবনতি’ মধ্য দ্বি অক্ষৰ;
‘অতি' হোৱে ‘অবনতি’ পূৰুব লক্ষণ।
চৰিছে ৰাৱণ অতি। লক্ষ্মী স্বৰূপিণী
সীতাৰ হৰণে, তাৰ নিস্তাৰ ইবাৰ
নাহিক; ঐহিক ভোগ অন্তিছে মুঢ়ৰ;
ৰাৰ বাণে অৰাৱণ হুইব অবনী।
ধৈৰ্য-বাৰি—ধৈৰ্যৰূপ জল। দৃপ্ত—গৰ্ব্বিত, উদ্ধত। ‘অতি উদভূত...
...দ্বি অক্ষৰ'—‘অবনতি’ শব্দৰ মাজৰ আখৰ দুটা(ব, ন), লোপ হৈ
'অতি' শব্দ উৎপন্ন হইছে। অৰ্থাৎ অতি কাৰ্য্যত অবনতি বা বিপদ ঘটে।
১০
