নোৱাৰিলে।
ককায়েকে মাকক কয়, “ধ্ৰুৱম আছে, চিন্তা নাই’’৷
মাকেও ককায়েকক কয়, “ধ্ৰুৱম আছে তাইৰ লগত, চিন্তা নাই।”
ধ্ৰুৱমে কয় তাইক, “মই আছোঁ, চিন্তা নকৰিবি”
তাৰ পাছত তাৰ মনৰ মাজত উত্তাল টৌৰ খলকনি। এই বিশ্বাস ভাঙিব নোৱাৰি। তেজৰ সম্পৰ্কতকৈও উৰ্ধত অৱস্থান কৰিছে সিহঁতৰ সম্পৰ্কই। সি বুজি উঠে, সেই সম্পৰ্কক কোনো এটা নাম দিয়াৰ আগতে নিজৰ এটা উপযুক্ত নাম থকাটো দৰকাৰ।
কিন্তু নাম এটা গোটোৱা কি ইমান সহজ! সেই নামৰ সন্ধানত দিন ৰাতি একাকাৰ কৰিলে। আই এফ এছ ধ্ৰুৱম দাস। ভাৰতীয় বৈদেশিক সেৱাৰ চূড়ান্ত পৰীক্ষাত উত্তীৰ্ণ হোৱাৰ লগে লগেই সি কান্দোনত ভাগি পৰিছিল। সুখৰ খবৰটো জনাবলৈ তাৰ মাক জীৱিত ৰূপত নাছিল। দেউতাক আছিল নিৰুদ্দিষ্ট। অলংকৃতাৰো লগত যোগাযোগ নাছিল। দীপকৰো খবৰ নাছিল। আছিল মাথো আইতাকজনী। ছয় ফুট শৰীৰেৰে সি আইতাকৰ কোমল কোলাত মূৰ পেলাই ৰয়। আইতাকে কিছু কথা বুজে, কিছু নুবুজাকৈ তাক সোধে,
“তাইলৈ মনত পৰিছে?”, আনদিনা হোৱা হ’লে সি উচাত মাৰি আঁতৰি দিলে হয়। আজি সি তেনেদৰে আঁতৰি নাযায়। বৰঞ্চ চিন্তা কৰি ৰয়, “তাই বাৰু মোলৈ মনত পেলায়নে? মনত পেলাবলগীয়া হোৱাকৈ আমাৰ মাজত কি সম্পৰ্ক আছিলনো? তাই যদি মোক উভতি ধৰে, তহঁতৰ পুৰুষ জাতিটোৰ সঁচাকৈ কোনো বিশ্বাস নাই।”
আইতাকে তাৰ চুলিখিনি লিৰিকি থাকে, “চুলিখিনি ইমান দীঘল হ'ল তোৰ। যা কটোৱাই আহগৈ।”
সি নাযায়। এমুখ দাঢ়ি আৰু একোচা জপৰা চুলিৰে সি আইনাখনলৈ চাই ৰয়,
“আই এফ এচ ধ্ৰুৱম দাস”, নাম এটা নতুনকৈ লগালেও উপাধিটো একেই থাকিল তাৰ। এই উপাধিটোৰ বাবেই অতদিনে তাইৰ ওচৰত ঠিয় দিয়াৰ সাহসকণ কৰা নাই সি। ক’ৰবাত যেন কিবা এক হীনমন্যতা! কিয়? কিয়? উপাধিটোৱে মনুহৰ দৃষ্টি হৰণ কৰে কিয়? এই ভেদা-ভেদে সিহঁতক দুখিত কৰে। জ্ঞানৰ কোনো ভেদা-ভেদ নাই। জ্ঞানৰ কোনো ধৰ্ম নাই জ্ঞানৰ কোনো ভাষা নাই। সকলোৰে উৰ্ধত মানৱতাৰ জ্ঞান। নুবুজে। সি ভবাৰ দৰে সকলোৱে কথাবোৰ নুবুজে।
অলংকৃতাই বাৰু তাৰ দৰেই কথাবোৰ ভাবেনে?
মুচৌৰীৰ তিনিমহীয়া ট্ৰেইনিঙৰ পিছতে সি অসমলৈ ঢাপলি মেলিছিল। সুখৰ খবৰটো অলংকৃতাক যে তেতিয়াও দিয়া হোৱা নাছিল। অলংকৃতা তেতিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ আইন কলেজত অধ্যয়নৰত৷ কৃষ্ণচূড়াৰ ৰঙাৰে দেহা-মন আৱৰি এজাকমান গাভৰুৰ স’তে দোপাট্টাৰে ধূলি উৰুৱাই দুচকুত ফাকুৰঙী সপোন অঁকাত ব্যস্ত তাই।
আৰু ধ্ৰুৱম?
ঘন্টাৰ পিছত ঘন্টা ধৰি হোষ্টেল চৌহদত ৰৈ ৰৈ হোষ্টেলৰ চকীদীৰৰ হাতত এটুকুৰা কাগজত তাইলৈ সৰুকৈ টোকা এটা লিখি অহাৰ বাদে উপায় নাছিল তাৰ। অলংকৃতা হোষ্টেলত নাছিল তেতিয়া।
সি নিশ্চিন্ত আছিল, টোকাটো পোৱা মাত্ৰকে অলংকৃতাই তালৈ ফোন কৰিব, নতুবা কিবা এটা চাৰপ্ৰাইজ লৈ তাই নিজে উপস্থিত হ’বগৈ।
নাই। সি আশা কৰা ধৰণেৰে তেনে একোৱেই নহ’ল। মুচৌৰীৰ অশ্ব-চালনাৰ প্ৰশিক্ষণকালত নতুবা হিমালয় পৰ্বতাৰোহণৰ কঠোৰ অনুশীলনৰ সময়ছোৱাত সঘনে দেখা সপোনটো তেতিয়াও জামৰি যোৱা নাছিল। কিছু আহত হৃদয়েৰে সি নতুন দিল্লীস্থিত ‘ফৰেইন চাৰ্ভিচ ইনষ্টিউট'ৰ এবছৰীয়া প্ৰশিক্ষণৰ বাবে প্ৰস্তুতি চলাবলগীয়া হ’ল। উভটনি যাত্ৰাৰ সময়ছোৱাতে৷ বৰবাৰৰ গোপীনাথ বৰদলৈ বিমানবন্দৰত একোছা মেঘবৰণীয়া চুলি আৰু কান্ধৰ এফালে পেলাই লোৱা খয়েৰী দোপাট্টাখন দেখিলেই সি ঘূৰি ঘূৰি চাইছিল, “অলংকৃতা নহয়তো!”
++
(চৌব্বিশ)
