টঙ্কাৰ = ধনুষ্টঙ্কাৰ, নিঃ+তেজ=নিস্তেজ, মনঃ + তাপ = মনস্তাপ।
৪৭। অ, বা বৰ্গৰ তৃতীয়, চতুৰ্থ, পঞ্চম বৰ্ণ, বা য, ৰ, ল, ৱ, হ পাচত থাকিলে, অ-কাৰৰ পাচত থকা সজাত বিসৰ্গ আৰু সেই অ-কাৰ দুয়ো মিলি ও হয়, পাচত যদি অ-কাৰ থাকে, সি লোপ হয়। যেনে, মনঃ+ অভিমত = মনোভিমত, মনঃ + অভিলাষ = মনোভিলাষ, বয়ঃ + অধিক = বায়োধিক, অধঃ+গতি = অধোগতি, শিবঃ+ভূষণ = শিৰোভূষণ, মনঃ+ যোগ = মনোযোগ, মনঃ + মত = মনোমত, সৰঃ + বৰ = সৰে৷বৰ, মনঃ+হৰ = মনোহৰ, অতঃ+নষ্ট =অতোনষ্ট, ততঃ+ ভ্ৰষ্ট =ততোভ্ৰষ্ট।
৪৮। স-কাৰান্ত শব্দৰ সংস্কৃতত প্ৰথমা বিভক্তিৰ একবচনত স্ মৰি বিসৰ্গ হয়। সেই বিসৰ্গ স-ৰ পৰা জন্মে দেখি তাক সজাত বিসৰ্গ বোলে। যেনে, মনস্ – মনঃ, বয়স্ – বয়ঃ, শিৰস্ — শিৰঃ, তেজস্—তেজঃ, যশস্-যশঃ, সৰস্—সৰঃ। সেই দৰে, কিছুমান অব্যয় শব্দৰ অন্ততো স্ থাকে। যেনে, অধস্, অতস্, ততস্। এই স-বিলাকো বিসৰ্গৰ আকাৰত থাকে। যেনে, অধঃ, অতঃ, ততঃ। এই বিসৰ্গবিলাকো সজাত বিসৰ্গ।
৪৯। অ-কাৰত বাজে আন স্বৰবৰ্ণ পাচত থাকিলে, অ-কাৰৰ পাচত থকা সজাত বিসৰ্গ লোপ হয়, লোপৰ পাচত আৰু শব্দ দুটাৰ সন্ধি নহয়। যেনে, অতঃ+ এব = অতএব।
