পৃষ্ঠা:তত্ত্ব-কথা (Tattva-Katha).pdf/১৫

এইবোৰ প্ৰিয় হয় এনে নহয়; এইবোৰৰ ভিতৰত যে প্ৰছন্ন আত্মা আছে, সেই আত্মাকেহে কামনা কৰা যায় দেখি এইবোৰ প্ৰিয় হয়।
ওপৰৰ কথাৰ মৰ্ম্ম এই যে জীৱই বিষয়ৰ সংস্পৰ্শত যিফেৰা সুখ অনুভৱ কৰে, তেতিবা বাস্তৱিকতে জীৱি পৰম আনন্দস্বৰুপ ব্ৰহ্মানন্দৰ কনিকা এটিৰ মাথোন আস্বাদন কৰে। সেইদেখি জীৱই যেতিয়া সুকৰ লোভত বিষব কামনা কৰে, তেতিবা বাস্তবিক সি সুকস্বৰূপ ব্ৰহ্মৰেই কামা কৰে, অথচ সৰহ সময়ত আৰু সৰহ ভাগে সেইটো নাজানিয়েই কৰে। শ্ৰুত্যুক্ত এই কথাৰেই আভাস গীতাত আছে:
মত্ত: পৰতৰং নান্যং কিঞ্চিদস্তি ধনঞ্জয়।
ময়ি সৰ্ৱমিদম প্ৰোতং সূত্ৰে মণিগনা ইৱ।।
মম ৱৰ্ত্মানুৱৰ্ত্তন্তে মনুষ্যা: পাৰ্থ সৰ্ৱ শ:।।
ব্ৰহ্ম আনন্দস্বৰূপ কিয়? কাৰণ, ব্ৰ্‌হ্মত দুকৰ একেবাৰেই অভাৱ; সেই দেখি তেওঁ দুখ স্বৰুপ। ব্ৰহ্ম ভুমা, অনন্ত, দ্ৰষ্টা আৰু দৃশ্যৰ, বিষয়ী আৰু বিষয়ৰ একাকাৰ অৱস্থা; সেইদেখি তেওঁ আনন্দ। 'যো বৈ ভুমা তৎসুখম। ন হ্যল্পে সুকম অস্তি। ভূমৈৱ সুখম।' (ছান্দোগ্য উপনিষদ।) অৰ্থাৎ ব্ৰহ্ম ভূমা, তেৱেঁই সুখ। অল্পত সুখ নাই। ভূমাই সুখ। 'যো ৱৈ ভূমা তদমৃতম। অথ যদল্পং তৎ মৰ্ত্ত্যম।' অৰ্থাৎ যি ভূমা, তেৱেঁই অমৃত। যি অল্প, সি মৰ্ত্ত্য।
'আনন্দং ব্ৰহ্মণো ৱিদ্বান। ন ৱিভেতি কুতশ্চন।' (তৈত্তিৰীয়।)
ব্ৰহ্মক আনন্দ বুলি জানিলে অৰ্থাৎ ব্ৰহ্মান্দ জানিলে ক'তো একো ভয় নাথাকে। জীৱৰ সুষুপ্তি অৱস্থাত এনেকুৱা একাকাৰ অৱস্থা হয়। কাৰণ তেতিয়া বিষয়-বিষয়ী জ্ঞান নাথাকে। ব্ৰহ্মত প্ৰতিষ্ঠিত হৈ ব্ৰহ্মানন্দ অনুভৱ কৰিলে এনে অৱস্থা প্ৰাপ্ত হোৱা যায়। কথাৰে বুজাব পৰা এই অৱস্থাৰ উদাহৰণ বৃহদাৰণ্যক উপনিষদত এইদৰে দিছে-
'তদ যথা প্ৰিয়য়া স্ত্ৰিয়া সম্পৰিষবক্তো ন বাহ্যং কিঞ্চন ৱেদ।
অত্ৰ পিতাহপিতা ভৱতি, মাতাহমাতা লোকা আলোকা চণ্ডালোহচণ্ডাল:' ইত্যাদি।
অৰ্থাৎ সেই সুষুপ্তি অৱস্থাত জীৱই সুপ্ত হৈ কোনো কাম নকৰে, কোনো স্বপ্ন নেদেখে। যেনেকৈ প্ৰিয়তমা ৰমণীৰ দ্বাৰাই আলিঙ্গিত হৈ মানুহে অন্তৰ-বাহিৰ একোকে জানিব নোৱাৰে, সেই অৱস্থাত পিতা পিতা হৈ নাথাকে, মাতা মাতা হৈ নাথাকে, লোক লোক হৈ নাধাকে, বেদ বেদ হৈ নাথাকে, চণ্ডাল অচণ্ডাল হয়; তেতিয়া জীৱসকলো পাপ-পুণ্যৰ অতীত হয়, আৰু হদয়ৰ সকলো শোক দূৰ হয়।
যি ভূমানন্দ, সি বাক্য-মনৰ অতীত, তাৰ পৰিমাণ ভাষাৰে প্ৰকাশ কৰিব নোৱাৰি। সেইদেখি তৈত্তিৰীয় উপনিষদত কৈছে-
যতো ৱাচো নিৱৰ্ত্তন্তে অপ্ৰাপ্য মনসা সহ। আনন্দং ব্ৰহ্মণো ৱিদ্বান ন ৱিভেতি কদাচন।
অৰ্থাৎ যাক ধৰিব নোৱাৰি বাক্য আৰু মন উভতি আহে, সেই আনন্দস্‌বৰূপ ব্ৰহ্মক জানিলে আৰু একোতে ভয় নাথাকে।