শ্ৰীকৃষ্ণ-তত্ত্ব
কৃষিৰ্ভূ ৱাচকঃ শব্দো ণশ্চ নিৰ্বৃত্তৱাচকঃ৷
দ্বয়োৰৈক্যং পৰং ব্ৰহ্ম কৃষ্ণ ইত্যভিধীয়তে৷৷
কৃষ্ হেন শব্দ ইটো পৃথিৱীবাচক ভৈল
ণ আনন্দত প্ৰৱৰ্ত্তয়৷
দুইৰ এক পদ ভৈল পৰমব্ৰহ্ম-ৰূপ কৃষ্ণ
নাম আনন্দক মাত্ৰ কয়৷৷
শ্ৰীমদ্ভাগৱতৰ শ্ৰেষ্ঠতম টীকাকাৰ স্বল্পভাষী আৰু সুগূঢ়ভাৱগ্ৰাহী শ্ৰীধৰ স্বামীয়ে কৃষ্ণ নামৰ পাৰিভাষিক অৰ্থ এইদৰে দিছে,--কৃষ্ আৰু মূৰ্দ্ধন্য ণ এই দুইটা মিলি কৃষ্ণ শব্দ হৈছে৷ কৃষ্ শব্দৰ অৰ্থ ভূ অৰ্থাৎ সত্ত্বা বা অস্তিত্ব, আৰু মূৰ্দ্ধন্য ণৰ অৰ্থ নিবৃত্তি অৰ্থাৎ পৰমানন্দ; সেইদেখি কৃষ্ আৰু মূৰ্দ্ধন্য ণৰ মিলনৰ অৰ্থ; অস্তিত্ব বা সত্ত্বাৰে সৈতে পৰমানন্দৰ মিলন৷ অৰ্থাৎ অস্তিত্ত্ব, চৈতন্য আৰু পৰমানন্দৰ মিলৰ নামেই কৃষ্ণ৷ অৰ্থাৎ যি বস্তুত চৈতন্য আৰু পৰমানন্দৰ অস্তিত্ত্বৰ বাহিৰে আৰু একো নাই,সেই বস্তুৱেই কৃষ্ণ৷ অৰ্থাৎ কৃষ্ণ সৎ, চিৎ আৰু আনন্দস্বৰূপ৷ বেদত পৰমব্ৰহ্মৰ স্বৰূপ লক্ষণ নিৰ্দ্দেশ কৰিছে,-- সৎ, চিৎ, আনন্দ৷
তৈত্তিৰীয় উপনিষদত আছে, ভৃগুৱে তেওঁৰ পিতাক বৰুণৰ ওচৰলৈ আহি বৰুণক 'অধীহি ভগৱো ব্ৰহ্মেতি' এই বুলি ব্ৰহ্মজিজ্ঞাসা কৰিলত বৰুণে পুতেকৰ প্ৰশ্নৰ সাক্ষাৎ কোনো উত্তৰ নিদি পুতেকক ক'লে ̶ "এই বিষয়ত একাগ্ৰভাৱে চিন্তা অৰ্থাৎ ধ্যান কৰা৷" ভৃগুৱে বাপেকৰ উপদেশ মতে ধ্যান কৰি এই সিদ্ধান্তত উপনীত হ'ল যে 'অন্নই ব্ৰহ্ম'৷ বৰুণে এই সিদ্ধান্ত শুনি ভৃগুক ক'লে "ঠিক হোৱা নাই৷ আকৌ ধ্যান কৰা৷" ভৃগুৱে এইবাৰ ধ্যান কৰি পালে যে "প্ৰাণেই ব্ৰহ্ম"৷ বৰুণে এইবাৰো ঠিক হোৱা নাই বুলি তেওঁক আকৌ ধ্যান কৰিবলৈ ক'লে৷ এইদৰে ধ্যান কৰোঁতে কৰোঁতে শেহত ভৃগুৰ হৃদয়ত ব্ৰহ্মৰ স্বৰূপ প্ৰতিভাত হ'ল আৰু তেতিয়া ভৃগুৱে উপলব্ধি কৰিলে যে 'ব্ৰহ্ম সচ্চিদানন্দ'৷
এই কথাৰ প্ৰসংগতে দেখিবলৈ পোৱা যায়, যে প্ৰাচীন কালত গুৰুৱে শিষ্যক অনেক স্থল মৌখিক উপদেশ নিদি, শিষ্যই যাতে তত্ত্বজ্ঞান নিজে উপলব্ধি কৰি তাক আত্মসাৎ কৰিব পাৰে তাৰ উপায় কৰি দিছিল৷ এইদৰে ব্ৰহ্মবিদ্যা পৰপ্ৰত্যয়সিদ্ধ নহৈ আত্মদৃষ্টিগত হৈ বেছি কাৰ্য্যকৰী হয় আৰু সেই শিষ্য প্ৰকৃত ঋষি হয়৷ এইদৰে শাস্ত্ৰত আছে ̶
গুৰোস্ত মৌনং ব্যাখ্যানম্৷
শিষ্যাস্তু ছিন্নসংশয়াঃ৷৷
